Tlanelhuatl
 Inin tlahcuilolli nozo tlahtoliztli cenca tepitzin. Ce ahnozo miaquintin huiquipediatequitqueh tequipanoah ipampa ce cualli tlahcuilolli. |
Ca īnōncuahquīzaliz in tlanelhuayōtl tlanihuīc mani in quitzicoā īpan tlālli, quiltequi (iltequi) in nēuhcāyōtl monequini in ixhuiltiliztli īhuān quēmmanyaān quitlatecpichalhuiā tlacualli. In ihcuāc tlani mani in tlanelhuatl ahnēci izhuāxoxohuitl[1], aceh in tlein tlālpan huēyiya ca yeh izhuāxoxohuihuah tlanelhuatl in netlālīlo īpan tlani tlatēctli ītloc tlanelhuayōtl, iuhqui āpachtli ahnozo teōnanacatl ahnēci tlanelhuatl; quiltequi in nēuhcāyōtl ic ītlāc. Occē tlanelhuatl -iuhqui āmomoxtli- quipiya tziquitepilōlli in ītōcā rizoides[2].
Nō oncah cequi centiāchcāuh tlanelhuayōtl in tlein ahnēci tlanelhuatl, ca neīxcuītīlli in cúscata, in tlein tlanelhuahuah ixquichca cueponiliztli.
In xinachtlanelhuayōtl ītlalnehuauh quipiya īpan tziquitlanelhuatl[3], pēhui cemani zātēpan hueli mopatlaz īhuān huēyiyaz oc ye cencah. Ca ētlamantli in tēyacatih: pivotantes, fibrosas īhuān tuberculosas.
In tlanelhuatl īhuān ītlacpayo quipiya īpan ītlatzacuiticāyo cē tlamantli iuhqui casquete motēnēhualo cuāloliuhcāyōtl[4] ic moyāōtlātiā, īhuān cē achi tlacpac motta pipiciltic icpatl in tlein motēnēhua "miltecōni tzontli"[5] īpampa ca yehhuatl ic quiltequi.
Intlā ticchīuhcān cē īxtlapal tlacotōntli[6] īpan tlanelhuatl in cānin cah miltecōni tzontli in motta nepapan nōncuahquīzaliztli.
In tlanelhuatōntli[7] quipiya pilōhuilīlli ītlalhuauh ic nepantlah mimilli īpan tēyacatih centlatzōtl. Ītlstzīntiliz īpan periciclo īhuān motlapoā ic quicoyōniā in cuauhēhuatl, in ic mihtoā in īhuēyayiliz ca endógeno, quihtōznequi ihtec huēyiya.