Huiquipedia

Diferencia entre revisiones de «Cuauhtēmallān»

Explorar historial interactivamente
← AchtopaAchiyok yankwik →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualWikitexto
Sin resumen de edición
Etiqueta: Revertido
Tlaiztaliztli in tlahcuilolamatl
Etiquetas: Vaciado Reversión manual Revertido
Pantli 1:
{{LengüetasArriba}}
{{Lengüeta1|'''[[Cuauhtēmallān|nci]]'''}}
{{Lengüeta1|'''[[Guatemala|nch]]'''}}
{{Lengüeta1|'''[[Kwahtemallan|nhe]]'''}}
{{Lengüeta1|'''[[Cuauhtemallan|nhn]]'''}}
{{Lengüeta1|'''{{WpPPL|Kwajtemalan}}'''}}
{{LengüetasAbajo}}
 
{{Tlācatiyān
| āchcāuhtōcāitl_nativo = República de Guatemala
| āchcāuhtōcāitl = Tlācatlahtohcāyōtl Cuauhtēmallān
| cemāxcātōcāitl = Cuauhtēmallān
| pāmitl = Flag of Guatemala.svg
| chīmalli = Coat of arms of Guatemala.svg
| chīmalli_octacayōtl = 125px
| símbolos =
| mapa = Guatemala (orthographic projection).svg
| āltepētlacuīcatl = ''[[Guatemala Feliz]]'' (Pāquini Cuauhtēmallān)
| archivo_himno_nacional = Guatemala.ogg
| tēcuacān = [[Āltepētl Cuauhtēmallān]]
| tēcuacān_chānehqueh = 1 167 495 ([[2000]])
| tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt =
| tēcuacān_cemonoc = 14_38_N_90_33_W_ 14°38′ N 90°33′ O
| huēyi_āltepētl = [[Āltepētl Cuauhtēmallān]]
| āchcāuhtlahtōlli = [[Caxtillāntlahtōlli]]¹
| tēpacholiztli = [[Tlācatlahtocāyōtl]]
| tēpachohqueh = [[Cuauhtēmallān tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]
| tēpachohqueh_tōcāitl = [[Alejandro Giammattei]]
| tzintiliztli = [[Tlācaxoxōuhcāyōtl]]
| fundación_hitos =  • Fecha
| fundación_fechas = īhuīcpa {{ESP}}<br />15 Tlachiucnāuhti, [[1821]]
| tlaīxpayōtl = 108,890
| tlaīxpayōtl_tlatēctli = 106
| tlaīxpayōtl_ātl = 0.4%
| cuāxōchtli = 1,687 [[kilómetro|km]]
| huēyi_ātēntli = 400 km
| chānehqueh = 17 109 746 ([[2021]] est.)<ref name="FMI">{{Cite web |author=Prensa Libre |url=https://www.prensalibre.com/guatemala/comunitario/censo-2018-hay-16-3-millones-de-guatemaltecos/ |title=Censo 2018: “Hay 16.3 millones de guatemaltecos”}}</ref>
| chānehqueh_tlatēctli = 70
| chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 129
|PIB_nominal = [[US$]] 89&nbsp;214 millones<ref name="imf">{{Cite web |website=[[Country Metersl]] |url=http://countrymeters.info/es/Guatemala/economypr.x=70&pr.y=18&sy=2016&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=258&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |access-date=30 de junio de 2018 |location=Estados Unidos |title=The World Factbook |file=http://countrymeters.info/es/Guatemala/economy=junia de 2018 |language=inglés |ref=harv}}</ref>
|PIB_nominal_año = 2021
|PIB_nominal_puesto = 65
|PIB_nominal_per_cápita = [[US$]] 5&nbsp;076
|PIB = [[US$]] 145&nbsp;249 millones<ref name="FMI"/>
|PIB_año = 2020
|PIB_puesto = 75
|PIB_per_cápita = [[US$]] 8,494<ref name="FMI"/>
| IDH = 0.663 <ref name="IDH">{{Cite web |url=http://hdr.undp.org/en/content/latest-human-development-index-ranking |title= Human Development Report |year= 2020 |language=inglés |format= PDF |editor= Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo |access-date=15 de diciembre de 2020}}</ref>
| IDH_año = 2020
| IDH_puesto = 122
| IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}}
| tomīn = [[Quetzal (moneda)|Quetzal]] (<code>[[ISO 4217|GTQ]]</code>)
| tlācatōcāitl = Cuauhtēmaltēcatl, -tēcah
| horario = [[Tiempo Coordinado Universal|UTC]]-6
| horario_verano =
| cctld = [[.gt]]
| código_telefónico = 502
| prefijo_radiofónico = TGA-TGZ, TDA-TDZ
| nenecuilhuāztli_ISO = 320 / GTM / GT
| miembro_de = [[ONU]], [[OEA]], [[OIM]], [[SICA]], [[MCCA]], [[CEPAL]], [[OEI]], [[ASALE]], [[Parlacen]], [[Grupo de Lima|GL]], [[Grupo de Río]], [[OCDE]], [[Interpol]], [[BCIE]], [[UNESCO]], [[FAO]], [[OMC]]
| tlahtōlcaquiliztilōni = ¹ Tlatēcpānalli 143.- Tāchcāuhtlahtōlli. In tāchcauhtlahtōlli in Cuauhtēmallān, in caxtillāntlahtōlli cah. In [[Cuauhtēmallān tlahtōlli|nicān tlācah īntlahtōlhuān]] quichīhuah in [[cultural īyohcāuh in Tlācatiyān]].
}}
 
'''Cuauhtēmallān''' īāchcāuhtōca '''Tlācatlahtohcāyōtl Cuauhtēmallān''' ([[caxtillāntlahtōlli|caxtillantlahtōltica]]: ''Guatemala'' ahnozo '''República de Guatemala'''), [[tlācatiyān]] tlatēctli Tlahco [[Ixachitlān]], īpan in mictlāncihuātlāmpa tēntli. In [[Āltepētl Cuauhtēmallān]] ītēcuacān ca.
 
Cauauhtēmallān cuāxōchtia in mictlāmpa īhuān in cihuātlāmpa īca [[Mēxihco]], in huitztlāntlāpcoa īca [[El Salvador]], in huitztlāmpa īca in [[Ilhuicaātl Pacífico]], īhuān in tlāpcopa īca [[Belice]], in [[Caribe Huēyātl]] īhuān [[Honduras]].
 
== Tlāltōcāitl ==
In [[tlaxcaltēcah]], in āquihqueh ōquinehnemi īca [[Pedro de Alvarado]], ōquitōcāitihqueh inīn tlālli iuhqui ''Cuauhtēmallān'', īpampa in nāhuatlahtōliztli ītech ''Quiché'' in tlein quihtōznequi ''Cuauhtēmalli'' nō ''miec cuahuitl''.
 
==Tlahtōllōtl==<!--Historia/History-->
 
In achtopa chānehqueh in tlein ōnenqueh īpan inīn tlālli ōcatca in [[mayatlācah]] īpan xihuitl 2000 a.C. oc ye in caxtiltēcah ōhuāllahqueh in Cuauhtēmallān. Ītlahtōllo moxelhuia īpan ēyi cahuitl: ''preclásico'', ''clásico'' īhuān ''postclásico''. In cahuipan ''clásico'' inīn āltepētiliztli ōxōchicuepōn īpan in yehyecōlmatiliztli īhuān in tōltēcayōtl. Tēl in achto tlācatiyān ōmelahuac cahuipan in caxtiltēcah, īhuān āxcān āltepētlāliah in tlālli. Miac ''clásicas'' huēyi mayaāltepētl ōquintlālcahuiqueh ahmo huehca in xihuitl 1000 a.C.. In ''postclásico'' tlahtohcāyōtl īpan in tlahco tlālli -iuhqui in quiché tlahtohcāyotl ''Q'umarkaj'' ([[Otlatlān]])- tēl, xōchicuepōnyah īxquich in tlālpoloāni Pedro de Alvarado in xihuitl [[1523]] īhuān [[1527]] ītzalan.
 
In Cuauhtēmallān ahco tlālli tlācah, iuhqui in [[cakchiquellācah]], in [[mantlācah]], in [[quichetlācah]] īhuān [[tzutujillācah]] īhuān in [[quekchitlācah]] īpan in tlani tlālli mictlāmpa Cuauhtēmallān oc tlachīhuah cē tāchcāuh tlācaolōlōlli ītech in cuauhtēmaltēcah.
 
Inīn tlālpan huēyi tlācatlachīhuayōtl ītechcopa [[tōltēcāyōtl]] īhuān yehyecōlmatiliztli, iuhqui in calmanayōtl, āmoxtlahcuilōliztlil, tlapōhuallōtl, ilhuicamatiliztli, tlahcuilōliztli, tetlahcuilōliztli īhuān Tlachīhuamatilizzōtl. In mayatlācah ōquinquetzqueh huēyi āltepētl in cāhuitl Preclásico iuhquie in huēhuēāltepētl īpan San Bartolo, Cival, Nakbé, El Mirador, Uaxactún, Tikal, Ceibal, Río Azul, Yaxhá, Dos Pilas, Cancuén, Machaquilá, Aguateca īhuān Kaminal Juyú īhuān Abaj Takalik, inīn tlacuitlapilohuah ahmo huehca in ilhuicatl Pacífico.
 
[[Caxtillān]] ōtlapachouh Huēyitlahtocāyōtl Cuauhtēmallān in xihuitl 1821 īhuān quipiya īcelcatiyo īhuicpa [[Yancuīc Caxtillān]] in xiuhpan 1838.
 
== Cuauhtēmallān īxeliuhca ==
 
<div align=center>
{|class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="LightSlateGray"|'''Cuauhtēmallān īxeliuhca'''
|-
|colspan=4 align=center|[[Īxiptli:GuatemalaProvs.PNG|center]]
|- style="background:#e9e9e9;" align=center
| '''Departamento'''
| '''Chānehqueh'''
| '''Tlaīxpayōtl'''
| '''Tēcuacān'''
|-bgcolor="#f0f0f0"
|'''Cuauhtēmallān Tlācatlahtohcāyōtl'''
| 12,728,111
| 108,890
| '''[[Āltepētl Cuauhtēmallān]]'''
|-
|1. [[Alta Verapaz]]
| 776,246
| 8,686
| [[Cobán]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|2. [[Baja Verapaz]]
| 215,915
| 3,124
| [[Salamá]]
|-
|3. [[Chīmaltēnanco]]
| 446,133
| 1,979
| [[Chīmaltēnanco (Cuauhtēmallān)|Chīmaltēnanco]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|4. [[Chiquimollān]]
| 302,485
| 2,376
| [[Chiquimollān (Cuauhtēmallān)|Chiquimollān]]
|-
|5. [[Petén]]
| 366,735
| 35,854
| [[Flores]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|6. [[El Progreso]]
| 139,490
| 1,922
| [[Huāxātōyāc]]
|-
|7. [[Quiché, Cuauhtēmallān|Quiché]]
| 655,510
| 8,378
| [[Santa Cruz del Quiché]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|8. [[Itzcuintlān]]
| 119,897
| 4,384
| [[Itzcuintlān (Cuauhtēmallān)|Itzcuintlān]]
|-
|9. [[Cuauhtēmallān (Tlālxeliuhcāyōtl)|Cuauhtēmallān]]
| 2,538,227
| 2,126
| [[Āltepētl Cuauhtēmallān]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|10. [[Āhuēhuētēnanco]]
| 846,544
| 7,400
| [[Āhuēhuētēnanco (Cuauhtēmallān)|Āhuēhuētēnanco]]
|-
|11. [[Izabal]]
| 314,306
| 9,038
| [[Puerto Barrios]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|12. [[Xālāpan, Cuauhtēmallān|Xālāpan]]
| 242,926
| 2,063
| [[Xālāpan (Cuauhtēmallān)|Xālāpan]]
|-
|13. [[Xōchiāpan]]
| 389,085
| 3,216
| [[Xōchiāpan (Cuauhtēmallān)|Xōchiāpan]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|14. [[Quetzaltenānco]]
| 503,857
| 1,951
| [[Quetzaltenānco (Cuauhtēmallān)|Quetzaltenānco]]
|-
|15. [[Retalhuleu]]
| 241,411
| 1,856
| [[Retalhuleu (Cuauhtēmallān)|Retalhuleu]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|16. [[Zacatepēc, Cuauhtēmallān|Zacatepēc]]
| 248,019
| 465
| [[Huehcāuh Cuauhtēmallān]]
|-
|17. [[San Marcos, Cuauhtēmallān|San Marcos]]
| 794.951
| 3,791
| [[San Marcos (Cuauhtēmallān)|San Marcos]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|18. [[Santa Rosa, Cuauhtēmallān|Santa Rosa]]
| 301,370
| 2,955
| [[Cuilāpan]]
|-
|19. [[Sololá]]
| 307,661
| 1,061
| [[Sololá (Cuauhtēmallān)|Sololá]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|20. [[Xōchitepēc, Cuauhtēmallān|Xōchitepēc]]
| 403,945
| 2,510
| [[Mazātēnanco]]
|-
|21. [[Totōnicāpan]]
| 339,254
| 1,061
| [[Totōnicāpan (Cuauhtēmallān)|Totōnicāpan]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|22. [[Zacaāpan]]
| 200,167
| 2,690
| [[Zacāpan (Cuauhtēmallān)|Zacāpan]]
|-
|}</div>
 
[[Īxiptli:Cuauhtemallan.jpg|thumb|left|200px]]
 
== {{links}} ==
{{Commons|Guatemala}}
* [http://www.literaturaguatemalteca.org Literatura]
* [http://www.literaturaguatemalteca.org/popol.html Popol Vuh]
 
 
== Mēyalli ==
 
<small>
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin. ''Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan''. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
</small>
 
{{Tlahtolcaquiliztiloni}}
 
[[Neneuhcāyōtl:Tlacatiyan (nci)]]
[[Neneuhcāyōtl:Hueyi tlahcuilolli]]
Oquiz itech "https://nah.wikipedia.org/wiki/Cuauhtēmallān"