Inin tlahcuilolli itechpa tlahtoa yehhuatl in teotlacatl[1] Juan itech Torquemada[2], tetlaneltoquitiani[3] itech in Yancuic España[4] ihuan monequi ahmo mixcuepaz ica in hueyiteohuah[5] Juan itech Torquemada (1388-1468) teuctlamatini[6], tlahcuiloani ihuan itlahtzin in tetlatzontequiliani teopixqui inquisidor Tomás itech Torquemada (1420-1498)

Yehhuatl in teotlacatl Juan itech Torquemada ipan 1614.
Juan itech Torquemada (tetlaneltoquitiani).

In Teotlacatl Juan itech Torquemada (Torquemada, ¿1557?-Altepetl Mexihco, 1624) yehhuatl catca ce teopixqui[7] franciscoteotlacatl ihuan tlahtolihcuiloani[8] españatlacatl. Tlachihuani itech tlachiuhtli ipan itlapanahuiliz[9] itech ahcic[10] ica in tlamatiliztli techiuhcayotl[11] itech Mexihco ihuan itech macuilpohuaxihuitl inic XVI.

Tenemilizpoalli ihuan machiztli[12] xikpatla

Ahzo tlacat ipan in altepemaitl itech Torquemada, Castilla la Vieja, itzalan inic 1557 ihuan inic 1565, monemitih ipan in Yancuic España niman cencah telpochtli. In ihcuac ye tzonquizaya in macuipohualxihuitl XVI quicalac ipan tlamaceuhcayo[13] in Yecnemiliceh Francisco itech Asis. Yehhuatl catca itlamachtil Teotlacatl Juan Bautista ihuan moneltoca ca noihuan yehhuatl catca itlamachtil Teotlacatl Bernardino itech Sahagun. Yehhuatl neltoconi in noihuan quixmatini in Teotlacatl Jeronimo itech Mendieta. Yehhuatl catca neltoquitiani ipan nepapan xomolli[14] itech in Yancuic España, ihuan ompa inic 1609 ixquetzaloc in iuh tlahtolihcuiloani itech in Tlamaceuhcayotl franciscoteotlacayotl.

Torquemada moyehyecoh in iuh tlapixqui itech in teopixcacan ipan Tlaxcallan, in ompa peuh in ineihzahuiliz[15] itechpa in tlamatiliztli achtoespañayotl[16], in ihcuac quixtemoaya in tlalli[17] itloc in tepetl itech Xochitecatl. Noihuan yehhuatl catca in tlaopixqui itech in teopixcacan ipan Zacatlan de las Manzanas, Puebla, inic 1601.

Quichiuh tlanematcaittaliztli[18] ipan tlahtoliztli itech tlalquixtiani[19] ihuan quicentlalih tlacehcentlaliliztli[20] ihuan tlapohpotiliztli[21], itech in catlein monelhuayotih inic quihcuiloz in tlatoquilih itlachiuh. Noihuan quipiaya nemachtiliztli monequini[22] itech in calquetzaliztli[23]. Inic quimahuizoa[24] inin tlamatiliztli ihuan inic itetlatlahtlauhtiliz in tlahtocatepatillo[25] Juan de Mendoza y Luna, in Tecpilli[26] Montesclaros, inic 1604 peuh in quihuicaz ipan in Altepetl Mexihco in tlatlahtlaliliztli itech in ochpantli Los Misterios ihuan Chapultepec, ca oquenchihualoyac ipampa apachihuiliztli. Noihuan ipan in Altepetl Mexihco, quihuicac in calchihualiztli itech in teopancalli Santiago Tlatelolco inic 1609, tlayocoyalli ipan ipeuhca itechpa Teotlacatl Juan Bautista.

Juan itech Torquemada quimocuiliaya in machiztli in iuh tlapixqui itech teopixcacan Santiago Tlatelolco. Huel ihcuac ompa inoc in cahuitl in ipan quihuicaya in calchihualiztli itech cequih momoztli[27], inic ontetl meztli inic 1605, cemeh tlatlapalhuianimeh tlalquixtianimeh in tequipanoayah itech itepacholiz, quiteilhuihqueh imixpan in tepachoanimeh tlahtohcatepatillocayotl ihuan iixpan in teohuah teyacatih[28] itech Mexihco: Teotlacatl Garcia de Mendoza y Zúñiga, ipampa tecuahcuammatiliztli, itech quimcuahuiz[29] ica ahnepihuiliztli intla quichihuayah cequih tlahtlacolli, itech quimchihualtiz in tequioanoz ipan in tonatiuhpan[30] ihuan ilhuitl ahtequitililoni, itech ahmo quintlaixtlahuiz ihuan macheh ipampa oquicuahuiz tlaahuilquixtiliztica in mohuapauhqui itlaixquetzal[31] in yehhuantin etlatlapalhuianimeh tlatocayotilli Agustin Garcia, ixquichca quicahuaz netlanalhuiliztica eztenqui, zan iyoh yehica yehhuatl chicotlamatiliztica omotzinehuaya in tequipanoz manel yeloani ce ilhuitl ahtequitililoni[32]. Nenhuetziliztica ahmo momati ipan tlein tzonquiz inin neteilhuiliztli[33], intla tlatzacuiltiloc ahnozo ahmo in Juan itech Torquemada; zan inin tlachihualiztli quineltilih in iyeliz teixicquetzani in teotlacatl ihuan in yuhquizaliztli in ipan tequitiah itlaneltocacahuah. Manel ipan inin cahuitl yeya tlamanitiliztli ca in tenezcayohuan[34] quinhuitequiah in itlaaxcahuan[35] intla yehhuantin quichihuayah cequih neixcuepaliztli. Iyohcah inon, yeya ixtlamatiloni[36] ipan inon cahuitl ca in tlalquixtianimeh in tequitiah ipal teopixcacan zan iyoh icneliloni ica tlacualli. Zan ipan in iteyolmahxiltiliz inihqueh on tlatlapalhuianimeh ihuan occequintin tlaneltilianimeh[37], Torquemada tzonehuaya inic quinhuitequi mopetlauhqueh ihuan iixpan in miecquintin. Torquemada quihuicac in calchihualizti itech in momoxtli itech Santiago Tlatelolco, Xochimilco ihuan occe in tlein ihualoqueh ompa Michoacan ihuan Oaxaca. Inic 1613, Juan de Torquemada quiyehyecoh in machiztli in iuh tlapixqui itech teopixcacan Santiago Tlatelolco. Torquemada mic ipan Santiago Tlatelolco, inic 1624.

Tlachiuhtli xikpatla

Quihcuiloh in tlachiuhtli Itenemilizpoal ihuan itlamahuizol in yecnemiliceh iteyolcuitihcauh in Cristotzin, teotlacatl Sebastian de Aparicio, iteotlacauh altepetlacatl[38] in tlamaceuhcayo in ilhuicatlaihuallotl[39] teopixqui yecnemiliceh Francisco itech in tepeuhyan[40] in Yecnemiliceh Teotlahtolli (1601) netzitzquiliztica ixihmachoni ica in tocaitl tlatzinquixtilli itech Itenemilizpoal in teotlacatl Sebastian de Aparicio.

In itlachiuh teyacatih yehhuatl In ompohualli once amoxtli tlamahuiztilizotl ihuan in Malcochehcan Tlaquixtihcayotl ica in itzintiliz ihuan iyaoyo intech in tlalquixtianimeh tonatiuh iquizayancayotl, intechpa in inechantlalihcahuan, tlapantlazaliztli, texahxamatzaliztli, nenemilizcuepaliztli ihuan occe tlamantli tenehualoni itech in inohma tlalli[41], oc ye cencah ixihmachoni ica itoca tlatzinquixtilli de Malcochehcan Tlalquixtihcayotl[42]. Inic quichihuaz inin tlachiuhtli, Torquemada monelhuayotih ipan ehuaamatl, tlatlapalhuiliztli, tlahcuilolli...

Miccanecahualiztli xikpatla

Yehhuatl in Juan itech Torquemada ittoc in iuh cemeh in teyacatihqueh itemaquixtihcahuan in tlahtolpohualiztli techiuhcayotl mexihcatl ipampa quicalaquiz ipan in tlahtolpohualiztli ipanocayo. Itlacneliliz ipan in inemachtiliz in tlahtoliztli nahuatl noihuan yehhuatl ittitiloni.

Toquiliztequitl xikpatla

  1. In tlahtolli «teotlacatl» quihtoznequi ica españatlahtolli «religioso» nozo «Fray».
  2. Ica españatlahtolli, «oriundo de Torquemada» nozo ica nahuatlahtolli, tlalquixtiani itech Torquemada, España.
  3. In tlahtolli «tetlaneltoquitiani» quihtoznequi ica españatlahtolli «misionero» nozo «predicador».
  4. In tlahtolli «Yancuic España» huel motta nican: Yancuic Caxtillan.
  5. In tlahtolli «hueyi teohuah» mihtoa ica españatlahtolli «cardenal».
  6. In tlahtolli «teotlamatini» nozo «teotlamatini» quihtoznequi ica españatlahtolli «teólogo».
  7. In tlahtolli «teopixqui» quihtoznequi ica españatlahtolli «sacerdote» nozo «eclesiástico».
  8. In tlahtolli «tlahtolihcuiloni» quinezcayotia ica españatlahtolli «historiador» nozo «cronista».
  9. In tlahtolli «ipan itlapanahuiliz» quinezcayotia ica españatlahtolli «en su mayoría».
  10. In tlahtolli «itech ahcic» quihtoznequi ica españatlahtolli «relacionadas».
  11. In tlahtolli techiuhcayotl» quihtoznequi ica españatlahtolli «antigua».
  12. In quihtoznequi ica españatlahtolli «vida y ministerio» nozo «biografía y ocupación».
  13. In tlahtolli «tlamaceuhcayotl» quinezcayotia ica españatlahtolli «hermandad», «cofradía» nozo «orden».
  14. In tlahtolli «xomolli» quinezcayotia ica españatlahtolli «lugar», «sitio», «punto», «rincón».
  15. In tlahtolli «neihzahuiliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli «fascinación», «atracción», «admiración», «interés», «asombro».
  16. In yancuictlahtolli «achtoespañayotl» quihtoznequi ica españatlahtolli «prehispánicas», «precolombino».
  17. In tlahtolli «tlalli» nican quinezcayotia ica españatlahtolli «tierra», «territorio», «área» ihuan noihuan «región».
  18. In tlahtolli«tlanematcaittaliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli «estudios», «análisis», «observación»
  19. In tlahtolli «itech tlalquixtiani» quinezcayotia ica españatlahtolli «indígena».
  20. In tlahtolli «tlacehcentlaliliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli «códices», «recopilaciones» nozo «compilaciones»
  21. In tlahtolli «tlapohpotiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli «compilaciones», «compendios», «anotaciones», «manuscritos».
  22. In tlahtolli «monequini» quihtoznequi ica españatlahtolli «básicos», «primordiales».
  23. In tlahtolli «calquetzaliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli «arquitectura», «construcción». http://www.wordreference.com/sinonimos/arquitectura
  24. In tlahtolli «inic quimahuizoa» quinezcayotia ica españatlahtolli «provechando» (Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana, ixtli 264, amoxchihualoyan Siglo XXI, Mexihco Altepetl, inic 1988.
  25. In tlahtolli «tlahtohcatepatillo» quinezcayotia ica españatlahtolli «virrey». Inin tlahtolli huitz itech «tlahtoani» ihuan itech «tepatillo» in quihtoznequi «sustituto».
  26. In tlahtolli «tecpilli» quihtoznequi ica españatlahtolli «marqués».http://www.wordreference.com/sinonimos/marqu%C3%A9s
  27. In tlahtolli «momoztli» quinezcayotia ica españatlahtolli altar nozo retablo.
  28. In tlahtolli «teohuah teyacatih» quinezcayotia ica españatlahtolli arzobispo nozo obispo principal (que va delante).
  29. In tlahtolli «cuahuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli azotar (a alguien).
  30. In tlahtolli «tonatiuhpan» quinezcayotia ica españatlahtolli domingo(s).
  31. In tlahtolli «tlaixquetzalli» quinezcayotia ica españatlahtolli encargado ihuan nican mayoral.
  32. In tlahtolli «ahtequitililoni» quihtoznequi ica españatlahtolli festivo nozo no laborable.
  33. In tlahtolli «neteilhuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli demanda, reclamación ihuan nican proceso.
  34. In tlahtolli «tenezcayohuan» quinezcayotia nican ica españatlahtolli patrones.
  35. In tlahtolli «tlaaxqui» quinezcayotia ica españatlahtolli peón.
  36. In tlahtolli «ixtlamatiloni» quinezcayotia ica españatlahtolli normal, razonable.
  37. In tlahtolli «tlaneltiliani» quinezcayotia ica españatlahtolli testigo.
  38. In tlahtolli «altepetlacatl» quinezcayotia ica españatlahtolli lego, laico nozo seglar (Eduardo Cesar Portugal Carbo, Diccionario de la Lengua Nahuatl, amoxchihualoyan Porrua, inic 2015.
  39. In tlahtolli «ilhuicatlaihuallotl» quihtoznequi ica españatlahtolli seráfico nozo angelical.
  40. In tlahtolli «tepeuhyan» quihtoznequi ica españatlahtolli provincia.
  41. Yehhhuatli tetlaixpantiliztli quinezcayotia tlacueptli ica huehue castillatlahtolli Los veinte ivn libros rituales i Monarchia Indiana, con el origen y guerras de los Indios Occidentales, de sus poblazones, descubrimientos, conquista, conversión y otras cosas maravillosas de la mesma tierra.
  42. In tlahtolli «Malcochehcan Tlalquixtihcayotl quinezcayotia ica españatlahtolli Monarquía Indiana

Tlahtolcaquiliztiloni xikpatla