Nemachiyōtīlli:Toquiliztequitl

Geronimo

Geronimo ipan in xihuitl inic 1887

Miquiliztli Inic 17 inic ontetl metztli de 1909
Campa omic Fort Sill, Oklahoma, Tehtenapaloliztli tlahtlanepanolli (TT.TT.)Nemachiyōtīlli:USAf
Itahtzin Hermenegildo Monteso
Inantzin Catalina Chagori
Inamic Alope, Ta-ayz-slath, Chee-hash-kish, Nana-tha-thtith, Zi-yeh, She-gha, Shtsha-she, Ih-tedda, ihuan zatlatzonco Azul
Ipilhuan Chappo, Dohn-say
In inetocaihcuiloliz in Geronimo.

Tlacat inic 16 inic chicuacentetl metztli inic 1829 ihuan micqui inic 17 inic ontetl metztli inic 1909, Geronimo (ica in tlahtolli chiricahua yehhuatl catca Goyaałé (IPA[1] [gojaːˈɬe], tlatlahcuilhuilli ica inglaterratlahtolli in iuh Goyathlay, ca quinezcayotia «in cochcamachaloa»), yehhuatl catca ce ittitiloni inteyacancauh teyaochiuhqui in teyaotlacah ''bendoke''. In yehhuatl, itzalan inic 1858 ihuan inic 1886 mihcal[2] ihuicpa in teyaochiuhcayotl mexicatl ihuan tenapaloliztlanepanolizotl in ihueyac in itlal cetlan in Mexihco, intloc Juh, Victorio ihuan Lozen.

In teihcaliliztli tlayacantli itechpa Geronimo yehuatl in itlacencuiliz in inon pehualli itechpa Mangas Coloradas. In tlatenehualli teihcaliliztli yehhuatl ihuihhuiteca in Yaoyotl teyaotlacatl.

Tlahtollotl xikpatla

Geronimo, inconeuh in Hermenegildo Monteso ihuan Catalina Chagori, cuaatequiloc inic centetl inic chicuacentetl metztli inic 1821, ipan in icalpol in iTlehcoliz in Mariatzin, ipan Arizpe, Sonora, yeyantli in canin tlacat.

Ipan in xihuitl inic 1858 in iteyaochiuhcayo in tecuexanoani teyaochihuani Sonora quimezmictih in icihuauh, in eyi in ipilhuan ihuan in inantzin. Geronimo moneltoltih quinihcuac inic motzoncuiz ihuan mohuehhuehchiuh itloc Cochise, in inteyacancauh in teyaotlacah ''chiricahua''. Innehuan teihcalqueh ipan Sonora, in canin micqueh miyaquintin yaoquizqueh yaomeh. Ipan in xihuitl tetoquilih mochiuh in iteihcaliliz in nepapan altepetl mexicatl.

Quim miquiz Cochise, ipiltzin, Naiche, quiteneuh in Geronimo iteyacancauh in tlacamecayotl[3]. Tel, inic 1876 chihualtiloc inic calaquiz ipan ce netlacahuiloyan tlaquixtih[4]. Gerónimo quicualancaittac monactiz ipan inon icentlacoton in tlalli ahuacqui ihuan yah ompa Mexico inic 1885, tlaahxiltilli ica ce icenquizaliz in teyaotlanimeh, intzalan in yehhuantin itech yeyah Chihuahua Mangas (ipiltzin in Mangas Coloradas) ihuan Nachez. Huelihcuac, yaya ihuan hualaya intzalan in omextin yeyantli, inic quicealtiz in imahcehual inic ahmo quihuelittayani itech yez motzacqui ipan ce netlacahhuiloyan ihuan yoliz in iuh maltin.

Inic 1886, zatepan occe ineyeltiliz in Geronimo, ipan inin nenehuianhuiliztli intloc achi ye iuhqui epohualtemeh teyaotlacah, macoc in inahuatil in tetemoliztli ihuan tetlamaltiliztli ihuic Geronimo, inic ihualo 5.000 yaoquizqueh (in tlayecahyotia icentlacoton in iteyaochiuhcayo tenapaloliztlanepanolizotl in cahuitl) ihuan inic quitemanililo ce iteicnelilmachitiliz in 2.000 dolar tenapaloliztlanepanolizotl.

Geronimo ixnepanoloc ipan in Sierra Madre ihuan quicentlalih motemacaz. In oquic in teyaotlacah (iuh itenematilizcuicauh in Geronimo in iuh yehhuantin ca quitlayecoltih in teyaochiuhcayotl tenapaloliztlanepanolizotl) ihualoc in neyaotiloyan Marion ipan [[Florida], TT.TT.[5], in canin in tlacahcahualizti tepan quichiuh miyac miquiliztli ipampa cohcolicuiliztli, Geronimo calaquiloc ipan in imalcal in Fronteras (Sonora) in ompa mopiya mocuihcuilih teilnamiconi ipan in tlacehcentlaliloyan ca axcan quihuica itocatzin, in campa monactih eyi xihuitl. Ihcuac oahcic inin cahuitl, ihcuaniloc inic ce netlacahuiloyan tlaquixtih ompa Oklahoma, in ahtle ca itech yeyani ín nenehuianhuiliztli inic quittaz oc ceppa in imahcehual. Oncan panoc in tlahtlatzacuih ixihxiuh in inemiliz, ipan in tlein yehhuatl catca in tlein motenehuaya quin ihcuac ce «mahcehuallacatl teixcuitiani», inic mocepanicnelia ipan ce netiliniztli neachtopatlalilizotl ihuan ipan in itlatlaliliz nohuianyoh in St. Louis. Omic ica 79 xihuitl inic huehhuetiliztli.

Tetlahtlacolnextiliztli inic in tlanamoyaliz in icuacon xikpatla

Eyintin mocepanicnelianimeh itech in itecentlaliliz ichtacayotl in Yale tlatocayotilli Skull and Bones, inic quituca in Prescott Bush, tetlayecoltiayah in iuh monohmahhuianimeh itech in teyaochiuhcayotl ipan Fort Sill inoc In ic ce Yaoyotl Cemanahuayotl[6]. Ixachi icenquizaliz ihuan itlatecpanaliz in Tehtenapaloliztli Tlahtlanepanolli quiteilhuih inic oquinamoyaz in icuacon in Geronimo ihuan cequih tlatquitl inohmah in inin teyacanqui teyaotlacatl...

 
Iixiptla in Geronimo itechpa Edward S. Curtis, inic 1905.
 
Geronimo in iuh imal inic yaoyotl in Tehtenapaloliztli Tlahtlanepanolli inic 1905.
  1. International Phonetic Alphabet
  2. Ihcali, nino- quinezcayotia batirse, luchar.
  3. Tlacamecayotl quinezcayotia linaje nozo tribu.
  4. Tlalquixtiani nozo macehuallacatl quihtoznequi indio nozo indígena.
  5. Tehtenapaloliztli tlahtlanepanolli quinezcayotia Estados Unidos
  6. Cemanhuatl quihtoznequi mundo; ihuan cemanahuayotl, mundial.