Teomatiliztli
Teōmatiliztli (caxtillāntlahtolcopa Religión) in teōtl tlamatiliztli.
In tlācatl īhuān in cuāyōllōtl
xikpatlaIn Teōmatiliztli ītzīntiliz zān ye nō īpan Nelmatiliztli[1] īhuān Yehyecōlmatiliztli[2].
Ītech pōhui in tlācatl, auh momoloca in imman īmiyaquiliz. In tlācateuh[3] ōmomiyaquilih ye ixquichca centzonxiquipilli īpan mācuīlpōhualxiquipilli (5 000 000) xihuitl, ōcatca yōlqui īcuāyōllo yeceh ye ōnenqueh ītloc in cenyeliztli tlaololōlli, āxcān mihtoā "microbandas".
Zā nō quīzqui in cāhuitl mopatla in īcuāyōllo achi ixquichca mācuīlpōhualxiquipilli īpan cempōhualxiquipilli nō mācuīlxiquipilli (1 000 000) xihuitl nēci in Homo Erectus, in īquin pēuh tlahcicāmatiliztli in māitl īhueliyo īhuān tēmocaquiltiā īxpan tēhuāmpoh ic commāpilhuiā in nōncuahquīzqui tlamantli in tlein ca tequitiltilōni[4].
Netech ye ixquichca nāuhpōhualxiquipilli īpan mahtlācxiquipilli (720 000) xihuitl huīcpa yēpōhualxiquipilli (480 000) xihuitl in tlācatl quixotomecayōtiā in tletl īhuān quichīhua tetlamantli, mā tēl tlacuepqui yeceh iuh tlamaniliztli huel tētlamachilli. Īcuāyōllo ye quipīqui, ye quiyocoya tēīxiptlatiliztli[5] īhuān quin pēhua in tlahcicāittaliztli in tlālticpactli.
In yancuīc tlācatl ōmomoloca achi ye ixquichca caxtōllioncenxiquipilli (128 000) xihuitl, ca cāhualōtilo in aminih-pipixqueh in āquihqueh ye miyaquiliztlahtōlehqueh īhuān miyac tlamanitiliztli nō ye ītech pōhui in "nāhuallōtl tlayehyecoliztli".
In Nāhuallōtl tlanemiliztli
xikpatlaIn miyaquiliztli īpan tlācatl īcuāyōllo ōmochīuh in ic monequiliztli oc nenticah, in tlācatl mihmati in yāōnepantlah in yāōnāhuac, yeihca ōquimah in tlalnamiquiliztli īhuān in tlamachtiliztli.
Īpan nicān in tlācatl quitta in tlālticpac zan iuhqui tētetzahuac chicāhualiztli in tlein quihcali īhuān ayiznequi tēchalāniliztica īcel ca mālli īpan tētlanēhui chicāhualiztli, in tlein quitlatzontequiliā tlācaxoxouhqui cē ahmo occē.
In nāhuallōtl tlanemiliztli momoloca huīc in Ēlēhuiliztli īhuān īpampa quinequi Dominar, nehuān tlamantli momoloca ihtec īcuāyōllo. In tlein acachto in Nequiliztli zātēpan yez Ēlēhuiliztli, in ihcuāc cennemi huēyi ēlēhuiliztli īhuān in tlācatl quitēmoā in mochi īpampa cahxiliznequi in īquin achto aoc hueli, niman calaqui in īhtec nāhuallōtl. Neneuhca momati ic yōllohīxihmachiliztli in monequiliztli ic Dominar in tlein īnāhuac, in ic ahmo tēpan iti in iuhquiz tecpāntiliztli īhuān quitzomocyehyecoā in quipatla. in tlācatl ica dominar monequi in caxcahuiā in iuhcātiliztli, monequi in quitēncui, monequi in tlaīxihmati ye in ic iuh cahxitiā in nequiztli.
Ic nōhuiyānyoh in nāhuallōtl machcauhtiā ica quitlahpaliuhcāhuiā in tlacualli, in huelmatiliztli in tēmamahuiliztli, ica quinōtza acah in micqui īhuānyōlqui, ic quihtlacoā in tēhuāmpoh, ic cahāna cequi chicāhualiztli ahnozo neīxcāhuilli.
In nāhuallōtl tlanemiliztli āxcān oc cemmana, auh oc miyacpa quitocatinemi in teōyoh tlanemiliztli. Ye īpampa oncah tlayacānaltiliztli īpan ītlahcuilōllo dominación in tlālticpactli; acachto ic Nāhuallōtl, zātēpan ic Teōmatiliztli īhuān tlacuitlapancāyōtl ic Yehyecōlmatiliztli. Nō ye oncah tlayacānaltiliztli īpan tlālticpactli ītēīxiptlatiliz: acachto ic Nāhuallōtl, zātēpan Teōmatiliztli īhuān tlacuitlapancāyōtl ic Nemiliztlahtōllōtl.
Nicān in tlācatl motta in Tlālticpactli:
- Aīc tlamini
- Īxpoliuhqui
- Ahtēmanahuiliztli in tlācatl
- Ahmo ollōtl
- In iuhcātilizzōtl īxcoyān nēci.
In Neyōlīxihmachiliztli īihzaliz
xikpatlaNiman miyac cáhuitl, quin achi tocāuh, in yancuīc tlayacānaltiliztli in īquin aoc quitta in tlācatl, āxcān tlachiya.
- Ittaliztli: quitēmoā ic īxtelolohtli zan in nequiliztli tlapan ahmo yōllōmatqui, ahmo nō in īyeliz.
- Tlachiyaliztli: quitēmoā tlahcicāmatiliztli in tlein tiquittah īhuān oc tlamantli.
Īpampa in tlācatl quimati in nōhuiyānyoh tzīntiliztli:
- Nemiliztli-miquiztli
- Ātl-nemiliztli
- Tēīiptlatiliztli īpan Tēpalēhuiliztli
- Tecpāntiliztli īhuān Huipāntiliztli
- Neyōlīxihmachiliztli īcennemiliz.
In tzīntiliztli tlahtlaniliztli: ¿Āquin nehhuātl?
Ca acachto tlahtlaniliztli ic quipēhualtiā in machiliztli ītech nelmatiliztica ītech teōmatiliztica ītech yehyecōlmatiliztica.
Ahci inic cē tlanechicoliztli[6] ītech cemilhuicayōtl[7]. Ca ōmeyōtl in cemilhuicayōtl; oncah tlamantli in yōli īhuān tlantli in ahyōli, mochi quipiya cē tzīntiliztli īhuān cē tlamiliztli; mochi mopatlaz necxitecpaliztica cennemi tlacemmani cāhuiyōtl[8].
Niman ye "ca nehhuātl", īcel motlahtlani in tlācatl: ¿Cānin ōnnihuāllah īhuān in cāmpa niyāz? In tlācatl quipīqui uehcatiliztli tzīntiliztli īhuān ītlamiliz neneuhca ahmo macho. Ca yehhuātl quimati in huīcpa "itlah" īhuān quipōpohtiznequi ītloc in "itlah", in tlācatl quitlāliā oc achi tlacpac neneuhcāyōtl, quitlāliā topan.
Īpampa ca tlācatl in yehhuātl īhuān tēhuīcpa occequīntīn tlācatl, quitta ītzīntiliz iuhqui tlācaōllōtl zan ye ihui quipēhualtiā cē tēizcaltiliztli ic inīn iuhcātiliztli īhuān quitzomocyehyecoā huīcaliztli oc nepa ittalōni.
Oc centlapal iuhqui inic ōme īxconēxiliztli in tlācatl momati tlamantli tlahcuānihtli ītech īyeliz ic chīhualiztli in ye nō quimatini quiyōlpehpenani. Īpampa quicui in neyōlīxihmachiliztli in yancuīc tlatēctli īpan tlālticpactli, quichīhua cochtiliā (ochtiliā) in nematiliztli: tzīntiliztli-ōllōtl-yeliztli huīcpa quīzaliztli-quiyahuac-cennemiliztli.
Ītech in neyōlīxihmachiliztli ītzīntiliz ic quimiyaquiliā tēnemiliztoquiliztli in quimoquīxtiliā īpan īnemiliz īhuān milōti īhtec tlālnāntzin. Momati ye īpampa ōme tlaēllacuāhualli[9] Tanatos īhuān Eros (θανατοσ=miquiztli, Ερωσ=tlazohtlaliztli).
Īnemiliz monequi yez tlahco tlaohtoquiliztli.
In ilhuicamatiliztli iuhqui Teōmatiliztli īnelhuayo
xikpatlaIn ilhuicamatiliztli īmiyaquiliz ōquimacac in teōmatiliztli īiuhquiyo, ye oc centlapal, monequi ic cemmelāhua in teōtl ītzīntiliz, niman quinechicoā in tētoquilli ītlachīhualiz cemilhuicayōtl, quīxtōtoca in īmochīhualiz īpan ye huehcauh tlaquetzalzāzānīlli[10] īpan īcemilhuicayōchiyaya[11]. Iuh ic machtiliztli quimomachtiā īpan Iuhcātilizzōtl iuh ittalōni in tētlanēhuiliztli netech centiāchcauh īhuān huehcatlān; ceccān in tlālticpacāyōtl in cānin nemi in tlācatl, in tlein quitecpānaznequi. Auh occān in tlācatl quipiya in ilhuicatl in tlein mochipa cah tlapōhualtica netecpāncātlāliliztli in yez īmachiyōtīl ic teōmatiliztica īhuipānaliz.
Ītech machiliztli quīza:
- Tlanechicoliztli mētztica: Ca cemilhuicayōchiyalōni cēmani in tlein quipōhua īcāuh inin nehnencācītlalli.
- Tlanechicoliztli tōnatica: Ca cemilhuicayōchiyalōni oc ye cencah cemantoc, ic tleh quipōhua cāhuiyōtl oc ye huēyac.
In Ilhuicamatiliztli ōtzīntic īpan Huehcauh Cemantoctlālli nepantlah ye ixquichca cenxiquipilli īpan mācuīltzontli (10000) xihuitl īhuān mahtlāctzontli (4000) xihuitl, ōquimiyaquilihqueh in sumeriotlācah īhuān egipciotlācah. Mexihcopan ōmomiyaquilih nepantlah ye ixquichca caxtolliomōntzontli īpan mahtlācpōhualli (7000) xihuitl īhuān mācuīltzontli (2000) xihuitl.
In tlanechicoliztli mīxiptlatiliā ic nemachiyōtīlli in quīxcocoā in īxconēxiliztli oc ye ahcoquīzqui. Miyac Teōmatiliztli in quīxiptlaliliā in cemilhicayōtl ic cē cuahuitl.
In griegotlācah ahmo ōquiyōcoxqueh, ca yehhuāntin ōquimacaqueh miyac nenayōtl īxconēxiliztli tētech occē tlācah, occē nenayōtl. Yehhuāntin quipiyah cē Teōchīhualiztli[12] mātēl ahmo quiyehyecoā cē nelli teōmatiliztli, oc ye quiyehyecoā in nāhuallōtl. In griegotlamatinimeh oc ye cencah quimatih in "nelmatiliztica" (científicos) īxconēxiliztli ītechpa ilhuicatl oc ye ahmo ītechpa teōyōtica netlatēmōliliztli, ic īcemilhuicayōchichiya motlahcohuiā[13] oc ye cencah īpan yōlpachihuiliztli in Nāhui Tlapēuhcāyōtl; mātēl īpan tlaquetzalzāzānīlli ticnāmiquih in ichtaca īilhuicamatiliz tēmachtiliztli in tlein pōhui ye uehcauh nenayōtl.
In nemachiyōtlālīliliztica machitiliztli ītloc nenayōtl Griega, ītloc nenayōtl Hebrea, ītloc nenayōtl Nāhuatl ca monequini ic quinehuiltiā in miyaquiliztli īpan teōyōtica tlnemiliztli īhuān īnetēicniuhtiliz īca īmachiliz in ilhuicatl. Īpampa zātēpan inīn nechīhualiztli, pēhua cē nexeloliztli in quichīhuaz in ītēīxneloliz īpan Teōmatiliztli ye tocāuh.
Īpan īxconēxiliztli tlapōhualtica-ilhuicamatiliztica ca ocachi ahcoquīzqui inīn tlapōhualli:
- Īpan helenotlācah: 2, a, 12, 24 = mochīhualiztli: Nāhui Tlapēuhcāyōtl.
- Īpan yudiotlācah: 6, 7, 12, 13, 28 = mochīhualiztli: Cāhuiyōtl Mētztica.
- Īpan nāhuatlācah: 2, 4, 9, 13, 20 = mochīhualiztli: Cāhuiyōtl Tōnatica.
Toquiliztequitl
xikpatla- ↑ Quihtōznequi Filosofía, nō mihtoā Tlazohtlamatiliztli
- ↑ Quihtōznequi Ciencia
- ↑ Quihtōznequi homínido
- ↑ Quihtōznequi "manejable"
- ↑ Representación, nicān Quihtōznequi idea
- ↑ Quihtōznequi Síntesis
- ↑ Quihtōznequi Universo, cosmos
- ↑ Ciclos periódicos
- ↑ Quihtōznequi impulso
- ↑ Quihtōznequi mito
- ↑ Quihtōznequi su cosmovisión, cemilhuicayōchiyalōni=cosmovisión
- ↑ quihtōznequi Teogonía
- ↑ yancuīc tlahtōlli q.n. centrar (se centra)
Tlahtolcaquiliztiloni
xikpatla