España (nhn)
![]() |
España nozo itoca Hueyitlahtocayotl España (caxtillantlahtolcopa in España nozo Reino de España), ce tlacatiyan ipan Europa huan Africa Mictlampa, auh ca itecuacan Madrid, noyuhqui altepenanyotl ocachi hueyi in Altepenanyotl Madrid ompa tlahco itechpahuic tlalyacatl, quipiya hueyaltepetl, huehcatlalli moihtoa Llivia ompa Francia huan ome altepemeh ipan Africa, Ceuta huan Melilla. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica Cantábrico hueyatl, canahpa huitztlampa ica Gibraltar (tlalli itech Hueyitlahtocayotl in Cepanca), canahpa icalaquitlampa ica Portugal tlalli, canahpa iquizayampa ica Andorra huan Meditarráneo hueyatl huan in noyuhqui canahpa tlapcopa Atlántico ailhuicatl.
{{{Chantocayotl}}} {{{Tlaltocayotl}}} | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
España ce tlahtocayotl ca inic nahui tlalli ompa Europacopa, después itech Rusia, Ucrania huan Francia; noyuhquin inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan Tlalticpac. España ca in tlacatiyan inic nahui caxtillahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; ohcequin tlahtolli nican ca, in catalantlahtolli, vascotlahtolli, gallegotlahtolli, aragonestlahtolli, asturianotlahtolli huan aranestlahtolli.
Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani Felipe VI, España quipiya inic ce teuctli moihtoa Pedro Sánchez quihtoznequin tlahtocaixiptlah. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz.
TlaltocayotlXikpatla
In tocayotl España hualauh in latintlahtolli Hispania, in iuhqui in romatlacameh oquitocaitihqueh in Iberia tlalyacatl, in ohce itoca catca in tlen in huecauh greciatlacameh oquitocaitiqueh Iberia in iyuhcan. Man tel in ipehualiz in tlahtolli Hispania ca ipan in feniciatlahtolli i-spn-ya yeh quihtoznequi Tochtlalpan; nozo i-spn-ya quihtoznequizquia Tepoztzotzonallalpan.[1]
HuehcapatlahtoliztliXikpatla
Achto tlacameh ochanti ipan huehcauh Europa ica cecectlalpancopa tepehuahcan, ce hueyi celiztli oacico nican; tlacameh ochanti ipan oztotl ompa Oztotl Altamira, ompa axcan Cantabria.
Macuilpohualxihuitl XXIXikpatla
Xiuhpan 2004, 11 metztli marzo, ompa Madrid omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli ihuicpa altepetepozcoac tlein huallaztia inompa Guadalajara cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, José María Aznar tlapoloa tetenehuatlapohualli ihuic Partido Popular ic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl Jose Luís Rodríguez Zapatero ihuicpa Partido Socialista Español PSOE.
Ompa España ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh Ecuador, Colombia, Argentina, Peru, Brasil, Bolivia, Venezuela, Cuba, Rumania, Bulgaria, Marruecos, India huan Africa ohcequin tlacatiyan.
In Ehcacalquixohuayan Barajas itech Madrid altepetl, oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh mochintin chanehqueh, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan Vascotlacatiyan icampa calpolli Batazuna.
Ohce otlatlani Partido Socialista Español (PSOE) nicpampa tlahtocateixiptla Jose Luís Rodríguez Zapatero ixpan ipochcayao Mariano Rajoi ihuicpa Partido Popular.
TlalticpacmatiliztliXikpatla
Ailhuicatl Atlántico | Ailhuicatl Atlántico | Fransia / Andorra | ||
Portugal | Mediterráneo hueyatl | |||
Portugal / Nemachiyōtīlli:GBT | Mediterráneo hueyatl | Mediterráneo hueyatl |
Cuaxochtia canahpa mictlampa ica Hueyatl Cantabrico, canahpa huitztlampa no Hueyatl Tlalnepantlah campa Tlahuactli Baleares, (Mallorca, Menorca, Formentera, Ibiza) ihuan Tlahuactli Chafarinas, Gibraltar ihuan Marruecos ompa Africa, canahpa tlapcopa Andorra ihuan Francia ipan Livia altepetl ipan Francia in tepehuahcan Pirineo, ihuan canahpa cihuatlampa no Lusitania ihuan Ilhuicaatl Atlántico. Caxtillan quipia oncah miaquintin tlatlalhuactli icampa Tlahuactli Canarias, (Palma de Gran Canaria, Tenerife, Gomera ihuan Lazarote).
In tepetl ocachi cuauhtic[2] Teide ompa tlalhuactli Tenerife ihuan inic ome ocachi cuauhtic nican Tlalyacatl Iberia Mulhacén ihuan Veleta ipan Sierra Nevada in ompa Granada, occe tepetl quemeh Aneto ipan tepehuahcan Pirineo. In tepeyohtic sistema tepehuahcan Pirineo, tepehuahcan Cantabrico, tepehuahcan Betis, Sierra Nevada, Sierra Morena, Sierra de Guadarrama occequintin. In atl ocachi huehca atoyatl Ebro, occequin atoyotl quemeh atoyatl Tajo, atoyatl Guadalquivir, atoyatl Duero ihuan atoyatl Miño.
España cah ipan hueyi tlalyatl canah tonatih icalaquitlampa ipan Europa. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica Mar Cantábrico, canahpa huitztlampa ica Gibraltar, canahpa icalaquitlampa ica Portugal, canahpa iquizayampa ica Andorra huan hueyatl Meditarráneo huan in iyuhquin canahpa tlapcopa Atlántico ailhuicatl.
YeyantliXikpatla
Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Caxtillan, inon tlacatiyan ica hueyatl Tlalnepantlah yeyantli ica miactin tepetl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco totonilmachioyotl[3]. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah Picos de Europa in ompa Cantabria, Asturia ihuan León. Nochipa tepetlampa quipia miac cuauhtlah cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica Andorra ihuan Francia In tepehuahcan Pirineo cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlein atlacomolli quipia ixachi atl en forma de atemoctli ihuan atoyatl ipan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli Galicia ihuan atentli Asturia.
Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehecahuacqui, Caxtillan nican quipia ixtlahuatl ihuan tepetzintli quemeh motenehua La Mancha icampa arabitecah. In huaccaixtlahuatl[4]. nican tlacatiyan Almeria ihuan tlalhuactli Lazarote cah, quemeh tlahtohcayoh cuauhtlah Timanfaya in ompa Tlahuactli Canarias.
YoliztliXikpatla
España iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ahcopa in Tropico de Cancer itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa La Mancha, quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl.
Nican España quipia cuauhtontli diferentes, quemeh xochitl, olivo, xocomecatl, ocotl huan occequin.
No xiquitta España quipia totomeh quemeh quecholtotol, itzcuauhtli, piolin, noihqui quipiya yolcameh chichinimeh tlacamayeh, techalotl, nexcoyotl, mazatl, tlalcoyotl, zacamiztli huan occequin.
TeyacanaliztliXikpatla
TlanahuatiliztliXikpatla
España ixeliuhcaXikpatla
España ixeliuhca | |||
---|---|---|---|
Cemaxcayotl | Chanehqueh (2005) | Tlaixpayotl (km²) | Tecuacan |
Hueyitlahtohcayotl España | 44 108 530 | 504 645 | Madrid |
1. Andalucía | 8 202 220 | 87 268 | Sevilla |
2. Aragón | 1 326 918 | 47 179 | Zaragoza |
3. Asturias | 1 080 138 | 10 603 | Oviedo |
4. Baleares | 1 071 221 | 4 992 | Palma de Mallorca |
5. Canarias | 2 075 968 | 7 447 | Santa Cruz de Tenerife huan Las Palmas de Gran Canaria |
6. Cantabria | 582 138 | 5 221 | Santander |
7. Cataluña | 7 364 078 | 32 114 | Barcelona |
8. Caxtillan huan León | 2 553 301 | 94 223 | Valladolid |
9. Caxtillan-La Mancha | 2 043 100 | 79 463 | Toledo |
10. Galicia | 2 783 100 | 29 574 | Santiago de Compostela |
11. Extremadura | 1 097 744 | 41 634 | Mérida |
12. La Rioja | 317 501 | 5 045 | Logroño |
13. Madrid | 6 271 638 | 8 021 | Madrid |
14. Murcia | 1 426 109 | 11 313 | Murcia |
15. Navarra | 619 114 | 10 391 | Pamplona |
16. Valencia | 5 029 601 | 23 255 | Valencia |
17. Vasco Tlacatiyan | 2 155 546 | 7 234 | Vitoria |
18. Ceuta | 78 320 | 19 | Ceuta |
19. Melilla | 71 339 | 12 | Melilla |
TlamachtiliztliXikpatla
Tlacatlahtocayotl España quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Universidad Autónoma de Madrid, Universidad Complutense de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid, Universidad de Santiago de Compostela, Universitat Politécnica de Catalunya, Universidad de Salamanca, huan Universidad de Sevilla, ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, Universidad La Salle, ohcequin.
In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in Escuela Secundaria, noyuhqui quipia in coconemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.
MomotlaliztliXikpatla
In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
España quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayōtl itech tepozcuaitl. Axcan, Caxtillan, ce centlalticpac huelitini ica momotlacayotl, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa Barcelona, otlacauh huel miyac imomotlalcayo ipampa tlacatiyan.
Caxtillan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
- España ipan Olimpicayoh neahuiltiliztli.
- Selección de atletismo de España
- Selección de baloncesto de España
- Selección de balonmano de España
- Selección de béisbol de España
- Selección de fútbol de España
- Selección de fútbol sala de España
- Selección de hockey hierba de España
- Selección de rugby de España
- Selección de waterpolo de España
- Fútbol en España, Liga española de fútbol y Copa del Rey
- Baloncesto en España, Liga ACB, Liga LEB y Copa del Rey
- Balonmano en España, Liga ASOBAL, Copa del Rey, Copa ASOBAL
- Ciclismo en España y Vuelta ciclista a España
- Tenis en España
- Voleibol en España, Copa del Rey
- Béisbol en España
- Mundo del Motor en España
No xiquittaXikpatla
ToquiliztequitlXikpatla
- ↑ Linch, John (director), Fernández Castro, María Cruz (del segundo tomo), Historia de España, El País, volumen II, La península Ibérica en época prerromana, pg. 40. Dossier. La etimología de España; ¿tierra de conejos?, ISBN 978-84-9815-764-2.
- ↑ Quihtoznequi alto
- ↑ Quihtōznequi temperatura
- ↑ Quihtoznequi desierto
TlahtolcaquiliztiloniXikpatla
Occe necuazaloliztliXikpatla
Tlacatiyan
Andorra • Albania • Alemania • Armenia • Austria • Azerbaiyan • Bulgaria • Croacia • Eslovaquia • Eslovenia • España • Estonia • Finlandia • Francia • Grecia • Hueyitlahtohcayotl in Cepanca • Hungria • Italia • Macedonia Mictlampa • Noruega • Polonia • Portugal • Rumania • Rusia • Serbia • Suecia • Turquia • Ucrania
Altepetlianca
Gibraltar • Kalingrado
Caxtillan, ahnozo Hispania (caxtillāntlahtolcopa España /ɛsˈpaɲa/ ), no motenehua Hueyitlahtohcayotl Caxtillan (caxtillāntlahtolcopa Reino de España), ce tlacatiyan cotoncayotl in Europan Cetiliztli, chihualo ipan social ihuan tlacatepacholiztli tetlapalehuiliztlahtohcayotl in tlein itepacholiz in tlahtoloyan centepacholiztli. Itlal, itecuacan Madrid. Caxtillan motecpana ica caxtolli omome nenahuatiani cemaxcayotl, quimmochihuah nauhpohualli ommahtlactli hueyaltepetl ihuan ome nenahuatiani altepetl.
Caxtillan tlatectli in huitztlampa Europan cihuatlampa in noihqui in Africa mictlampa. Cuaxochnamiqui in mictlampa ica in Hueyatl Cantabria, Francia ihuan Andorra, in tlapcopa ica in Hueyatl Tlalnepantlah in huitztlampa ica in Hueyatl Tlalnepantlah ihuan Marruecos ipan Ceuta ihuan Melilla, in cihuatlampa ica Lusitania ihuan in Ilhuicaatl Atlantico. Europan, Caxtillan cah achi mochi mani in Tlalyacatl Iberia, in motenehua Tlalyacatl, ihuan in Tlalhuactli Baleares (in huitztlampa Hueyatl Tlalnepantlah); ipan Africa tlatectli in altepetl Ceuta (in Tingitana), in Tlalhuactli Canarias (in mictlantlapcopa Ilhuicaatl Atlantico), in Chafarinas (Hueyatl Tlalnepantlah), in tepexitl Vélez de Gomera itexcal (Hueyatl Tlalnepantlah), in Alhucemas (Ayollohco Alhucemas) ihuan Alborán (Hueyatl Alborán). In altepecalolli Llivia, in Pirineopan quichihua cē tlatzacualli quiyahualoa Francia.
Itlaixpayo 505 370 km²[1] cah, in ic nahui hueyi in cemantoc tlalpan, icampa Rusia, Ucraina ihuan Francia. Ica ce tlahco huehcapancayotl 650 metros in hueyamanilizpan cah cencah tepetlah ipan Europan. Quipia 47 007 367 chanehqueh (2019).[2] Quitlahcoitta ica Francia in In Coxolihtin itlahtohcauh. in atoyacamapan Bidasoa ihuan macuilli facerías Pririneopan.[3]
In iuh in nahuatillaliliztli in tlatecpanalpan 3.1, «In caxtillantlahtolli in Caxtillan tachcauhtlahtolli in tlahtohcayopan. Mochintin in caxtiltecah quipiyah immamal in quimatizqueh ihuan in intetlapalehuiliz inic quitlatequitiah». Ipan 2012 ocatcah in 82% in caxtiltecah innantlahtol.[4] In iuh in in tlatecpanalpan 3.2 «in occequintin Caxtillan tlahtolli yezqueh no tachcauh intechpa in Nenahuatiani Cemaxcayotl in iuh intlatecpanalhuan».
In ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli quitlalia in Caxtillan tetlamahmaquiliztli in ic mahtlactli omeyi in cemanahuac. Caxtillan ce nececeltiyahtalizyotl huelitinimeh cah, auh in ic ome tlacatiyan ocachi ontlaittalo, ocontlaittaqueh 82 millones nececeltiyanimeh ipan 2017, auh inic ome ipan tomincalaquiliztli itechpa in nececeltiyahtaliztli.[5] No, inic chicueyi tlacatiyan ica ocachi miec tlacatiyan tlanecuiloani.[6][7] Quipiya ce huel pani tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani (0.891), in iuh in tlanonotztli ipan 2017 itechpa in Tlacetililli Tlacatiyan iachtopaihcuilol itechpa in Izcayaliztli.[8]
TlaltocaitlXikpatla
In nahuatlahtolli Caxtillan ca cannel, manel in caxtiltecah omotocah españoles inahuatlahtoliztli ixpayolmeh;[9] in ihcuac oquintlahtolanqueh itechpa inquizcan, intenanquililiz ocatca ipanocayoh mochipa Castilla (/kaʂˈt̪ilʝa/ quimoneci /kaʃˈtilʝa/), ic in nahuatlahtohqueh omochiuh in tocayohcan Caxtillan (/kaʃˈtillaːn/). Ica in tlahtolli Castilla omochiuh in tlanelhuatlahtolli caxtil, achtopa ahmacho in oquihtozne, ocachi in sufijo -tlan; niman in tlahtolli oquihualtocaitih in Caxtillan yolcatl, in caxtil.[10]
TlahtollotlXikpatla
In Tlayacatl Iberia ochantiaya ipan huehuetlacah in itoca tlacatl Cro-Magnon itlein axcan yehuantin vascotecah. Huehuehtlacah Neandertal otlahcuiloh oztoco, oquichcuacuahuehqueh in ompa in oztotl Altamira.
Inin xiuhpan 2000 a.X., celtah occequintin tlacah acicoh nican ihuan onitlanemicoh ica iberiatlacah. Celtah ocalchihuacqueh ichanhuan ica tetl ihuan zacatl latintlahtoltica castrum, omicqueh ica vascotlacah ihuan iberiatecah. Celtah oquipiacqueh a hueyitoltecayotl ihuan hueyi tepachoaliztli.
Ipan 1100 a.X. xihuitl, feniciatlacah ahnozo punitlacah ohuallauh nican Iberia zatepan Troya Iyaoyo canahpa Guadir axcan itoca Cadiz. Feniciatlacah acicoh Iberia īyuhqui Almería anahuac ihuan Helenoyan acicoh ipan Ampurdán inin xiuhpan 218 a.X. xihuitl. helenotlacah ihuan feniciatlacah onitlacahuacoh inic ce amoxtli, mazqui aic yehuantin nezcayopanoliah ica iberiatecah. Achtotlacatl ihtoa vasco cateh campa chantiah in ompa Tlayacatl Iberia.
Romatlacah ahcicoh Iberia xiuhpan 218 a.X., tehuantin tlahtaayah latintlahtolli ihuan oquimpopoloh canahpa iberiatlacah, tehuan oquixtianayah in iberitecatl altepemeh. Roma hueyitlahtoani Adriano otlacati ipan Italia axcan itoca Santiponse, Hispalis. Ipan punitecah yaoyomeh itzalan Cartago ipan Hueyitlahtohcayotl Roma ipopoloh Tlalyacatl Iberia.
Yehyehua 416(3 tecpatl) xihuitl, occe teutoncalpolli, itoca visigodotlacah, oacicoh ipan Iberia quemeh huehuetlacah ic Roma, yehhuatl otepehuacqueh alantecah ihuan vandalotlacah, axiltiauh suevotlacah in ompa Galicia. Visigodotlacah otlapachoacqueh achcauhuiptlah macuilpohualxihuitl 8, yehuatl omocuepacqueh Catolicismo Romano ihuan ialtepenanyo Toledo oyeya.
Inin 689 (3 calli) xihuitl, arabiatlacah oacicoh canahpa Africa mictlampac. Ipan 711 (12 ācatl) xihuitl, in arabiatlacah oquipeuh ixpan visigodotlacah in ompa Iyaoyo Guadalete, nican omopohuac mahomaquipololo ihuicpa Tlayacatl Iberia, ixachi tlacah omocuepaqueh canahpa Mahomayotl inic ce teucyotl, ahnozo tlalpan arabiahueyitlahtocayotl itoca al-Andalus, ialtepenanyotzin Cordoba.
Inin xihuitl 718 (6 tōchtli) ipan Asturia ce pillacatzin motocayotia Pelayo otlaicalli ica mahomatlacatl, yehuantin mah quipiyah inin tlacatl. Pelayo motenehua ipan In yaoyotl Covadonga, asturiayaoquixqueh, quenin ma pehua In Tlahtocayotl Asturia motocayotia "La Reconquista" (Yancuic Popololiztli), ica Criatianoyotl ihuelitoyo ipan Tlalyacatl Iberia tlalli.
Visigodotlacah ocholohuacqueh canahpa tepetlah Pirineo ica Francia hueyitlahtohcayotl. Ihcon Carlomagno otlachiuh ichan yaoquizqueh quemeh itocatzin "La Marca" (In Machioyotl). Francia oxexeliuh itlalhuan ipan tepitzin cristianoteucyotl. Inin 988 (3 tecpatl) xihuitl, in teuctli ipan Barcelona, oquipopoloh in tlahtocayotl ipan Pirineo tepehuahcan ica Francia tlahtoanih.
In Macuilpohualxihuitl 8 auh 9 quipiaya mahomahuelitiyotl ipan tlalyacatl ica cristianotlahtohcayotl in ompa mictlampa. Canahpa tlamiliztli macuilpohualxihuitl 8, in teuctli Omeya itech Abderramán I, chololli ipan Siria, otlachiuh ihuic al-Andalus, ixachimatiliz huelitiliztli, ce celcatic teucyotl itoca “Califato de Córdoba”.
Abderramán III otlachiuh al-Andalus ipampa celcatic teucyotl ipan Califato de Damasco, yeh ica teoneltoquitlamaquixtiliztli ihuan ahmo política, tlahzocamati ipampa acoquitzaliztli ipan matiliztin, toltecayotl ihuan tlahcuillotl; ihuan netlacuitlahuilitoc ipan altepematiliztli. In altepetl ixachi huelitinih, Valencia, Zaragoza, Toledo, Sevilla ihuan Córdoba. catca, In pohualxiuhpan X, īca al-Hakam II, Córdoba ocachi hueyi altepetl ipan Europan, quipiuh 500.000 chanehqueh ihuan hueyi toltecayotl. In Mahomahuetzquiliztli opeuh ihcuac in arabiatecah cenyeliztin ozomacqueh ica occe arabiapillahtohcayotl otlachiuh tepitzin tlahtohcayotl motocayotia Taifas.
Ihcuac, ahmo huehca tepetlah Pirineo oquipiaya occequintin ome cristianotlahtohcayotl Navarra ihuan Aragón. Atzalan apan Iberia, in cristianotlacah oquipopoloh ocachi mahomatlalli, In Tlahtohcapillotl Asturia ica ialtepenanyo Oviedo otocacuep icampa Hueyitlahtohcayotl León ihuicpa itlapacholiz ihcuac Ordoño inic ome ahcopa in tlahtoanicpalli, centililli ica copilli ihuic Galicia, Asturia ihuan León. Otlacati yancuic tlahtohcayotl Caxtillan icampa Sancho III, tlahtoani ihuic León, tlaquitcachiuh canah icone Fernando.
Azozan in niman pohualxihuitl, inonqueh tlahtocayotl mopanoz canahpa Fernando I ahnozo occetlahtoanih ipan cahuitl, atleh xi tlapolohua ihuelitiyo ican tlahtoani. Nican tlacatiz ihuicpa León occequin tlalli ica hueyi teucyotl itoca Lusitania, quenin notlachihuaz ica tlahtohcayotl. Nican oquipiac cualli tlahtoqueh yehuantin anmotocah Alfonso VI ihuan Alfonso VII ipan León, yehhuantin otlachihuacqueh acohpan inin tlahtocayotl canahpa Hueyitlahtohcayotl, ompic hueyiteopixcayotl Roma, ipampa mochi Iberia tlalyacatl ihuan Francia Huitztlampa. Inin tlamiliztica, ipan xihuitl 1402, Copilli Portugal oixcomacac ica Tlahtohcayotl Caxtillan, aquin opeuh in oquimpopolo Tlalhuactli Canarias, chantiliztica ancateh ica huanchetlacah, in tepehualiztli ica normandotecah ic tlahtoani Enrique inic Yei ihuicpan Caxtillan, quenin otlami oquipan 1496 in auh hueycaxtilcopilli.
In imamictiliz Isabel ihuicpa Caxtillan ihuan Fernando ihuicpa Aragón, inonqueh ome Caxtillan copilli omotlacetililli, ipan popololiztli canahpa Mahomatlahtocayotl Granada xiuhpan 1492 ihuan, zan niman, Navarra xiuhpan 1512 tlein otetocac ce tlahtohcayotl, ica itomin ihuan i calixcuacalli inompa Atoyatl Ebro oc Carlos yoyaoyo xiuhpohualpan XIX. Navarra tlahtoani onicholoac Pirineo tepetlampa ihuan occe mocuepazquiazqueh in ipan tlahtoani Francia.
Noihuan nican oquipeuhca ce mamictilitlayectiliztli ica Portugal tlen otlan ipan 1580, ihcuac Felipe inic Ome otlehco itlahtocaicpal, tlacentiliuh zatlatzonco ce niman tlahtoani toda nicpampa in Tlalyacatl Iberia.
Ipan 1492, monihcuilo in quizaliztli ihuic judiotlacah quenin ahmo otlahualcaquih motlaneltoquiliz ipan cristianoyotl, quemeh Felipe inic Nahui Franciaco. Cristóbal Colón, nicpampa tlahtoani Catolico, aci, ayancuipan, canah Ixachitlan ica iacalhuan.
In hueyitlahtoqueh Fernando inic Ce ihuan Isabel La Católica. Quiza Cristóbal Colón ipan 1492 xihuitl in ihuicpa motocayotia Puerto de Palos (Cuacuahuitl Acalquixohuahyan), ompa ca Altepetl Huelva ipan Caxtillan, in oyuhpanoc yei icaltica ome metztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in itoca Guahananí, nican in yancuic tlalpan Yei iacal motocayotia La Niña (In Cihuaconetl), La Pinta (In Tlapalacalli), La Santa María (In Yectli Tonantzin María).
Ipan 1700 xihuitl, omic caxtillahtoani in itoca Felipe Inic Ome. Tlacatzin in tetzcutica huehueintin caxtillahtoqueh catca in iquiqueh itech pohuiah icenyiliz Teutontlalpan nozo Austria, auh yehuatl aic oquintlacachiuh ipipilhuan.
Nican ompehua ompa Caxtillan hueyi yaoyotl in Francia quinchihuilito in ihuicpa aztecah ipampa caxtillahtocacontetoquiliztli. Teuctli in itoca Felipe de Anjou, in aquin iixhuiuh catca hueyi tlahtoani Luis inic Matlahctli ihuan Nahui, oquimpeuh iyaohuan.
Ipan 1898 xihuitl, Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan quinyaochihua īca Caxtillan ihuan quintlatlalochtia Cuba, Necuiltonolacalquixohuahyan ihuan Filipinas. Ipan 1819 xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehhuan Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl Florida (Xochiyocan).
Inin xiuhpan 1931, mihtoa ce mecatlanahuatiliztli in ompa Caxtillan ipampa in tepacholiztli ihuicpa tlahtocayaoquizcani Francisco Franco. Pehua ce tlacayaoyotl tlacatlahtocaltepenahuah ihuan tlahtocaltepenahuah, ica miectin miquicqueh, nezahualiztli ihuan icnoyotl itech caxtiltecah. Mochintin caxtilcenyeliztli ocahuacoh xexelocqueh monequi quizaliztli ihuic icaxtilcoconehuān canapa occequin huehcatlahtohcayōtl cemeh Cuba, Mexihco, Argentina, Rusia ihuan occequintin tlacatiyan nicpampa xi tlapiltzanti in caxtilcoconeh.
Ipan 1975 xihuitl, omic yaoquizcani Francisco Franco; in axcān Juan Carlos de Borbón hueyitlahtoani Caxtillan catca, inonqueh in inic ce tlacaticqueh tetenahuatoh ipampa caxtiltecah.
Ipan 2004 xihuitl, in 11 eyi metztli, Madrid omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli itech altepetepozcoac tlein huallaztia inompa Guadalajara cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehhuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, José María Aznar tlapoloa tetenehuatlapohualli Partido Popular nic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl Jose Luís Rodríguez Zapatero itech Partido Socialista Español PSOE.
Caxtillan ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh Ecuador, Colombia, Argentina, Peru, Brasil, Bolivia, Venezuela, Cuba, Rumania, Polonia, Marruecos, India ihuan Africa occecquintin tlacatiyan. In Ehecaquixohuahyan Barajas ihuicpa altepetl Madrid, oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh ome ecuadortecah, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan Vasco Tlacatiyan icampa calpolli Batazuna.
Occepa otlatlani Partido Socialista Español (PSOE) nicpampa tlahtocateixiptlah Jose Luís Rodríguez Zapatero ixpan ipochcayaotl Mariano Rajoi ihicpa Partido Popular. In Hueyitlahtohcayotl Caxtillan xiuhpan 2010 quemeh in tlahtocateixiptli Europan Tlacetiliztli cah ce itecuacan ic Jose Luís Rodríguez Zapatero ipachohualiz.
AmantecayotlXikpatla
Caxtillān cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah (12 ipan funcionamiento ihuan 29 ipan proyecto). Occe yancuic chuhualizmatiliztli Caxtillān in ehecatlachicahualiztepec tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nōzo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlalyolizyoliztli.
ChicahualiztliXikpatla
Nican tlalpan quipia hueyi ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli La Palma ipan Tlahuactli Canarias itechpahuic Instituto de Astrofísica Canaria, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini ipan Centlalticpac.
TlamamaliztliXikpatla
Miaquintin huaznenqui Caxtillan cateh, nican quipia 105 ehecalquixohuahyan cateh ipampa mochi tlalpan ihuan ialtepetlalhuan, nican 33 patlac tlacatiyanco quenin tlaquipanoh 205 ehecatlaltic tepoztototl, in ocachi huelitini ehecalquixohuahyan Madrid-Barajas ica 70,000,000 ahuicyanih ipan xihuitl. Ehecalquixohuahyan El Prat ipan Barcelona cenca huelitini ica nahui yancuic tepoztototiloyan, Sondika ipan Bilbao ihuan occequin in ompa Ibiza, Málaga, Valencia ihuan Palma de Mallorca.
In tepozohtli mecatlali nochintin altepetl ipan Caxtillan tlalli, in tlahtocayotic tocachihualiztli RENFE tlanehchicoa cahuitl ipampa itepozcoahuan ica 250 km oc 300 km imanin. Tepozcoatl Alta Velocidad Española AVE (Caxtillan ahcohuelihuitl) ahci canahpa altepetl Paris, Zurich ahnozo Milano, mecatlaliuh Caxtillan ica Europan cemantoc tlalli. In matlatiloyan ihuic tepozocuilin ca ipan Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia ihuan Palma de Mallorca. No in tepozocuilin Madrid quipia 310 Km ic 616 000 000 tlacah ihuan tepozocuilin Barcelona quipia 115 km ic 480 000 000 tlacah.
Nican tlalpan quipiya 370 000 km ihuic chiyapopotic ohtli, inin matlatl tlaxitocac hueyiohtli, tlaxoxouhqui hueyiohtli, ochpantlaqui ohtli īhuān nexpanacatl tepozmalacaohtli. Caxtillan quipia 13 200 km ihuic hueyiohtli atleh zan xitlapohua tlalohtli, altepeohtli, ohcalli ihuan ohtli.
Nohuican Caxtillan quipia cenca cualli apanohtli ica 53 acalquixohuahyan patlac tlacatiyanco ipan Hueyatl Tlalnepantlah ihuan Ilhuicaatl Atlantico, Acalquixohuahyan Algeciras huelihuitl ipampa ahcopa pohualli ihuic panoni; acalquixohuayan Vigo occe tenyotica, noyuhqui acalquixohuahyan Barcelona, acalquixohuahyan Cadiz ihuan acalquixohuahyan Palma de Gran Canaria.
TomincayotlXikpatla
Tlanamacnetitlaniztli | Tlanamactlacuiliztli | ||
---|---|---|---|
Tlacatiyan | 100% | Tlacatiyan | 100% |
Fransia | 19,3% | Alemania | 15,0% |
Alemania | 11,4% | Fransia | 14,5% |
Portugal | 9,4% | Italia | 8,5% |
Hueyi Bretaña | 8,5% | Hueyi Bretaña | 5,8% |
Italia | 8,4% | Paisesbahos | 4,9% |
Estados Onidos | 4,0% | China | 4,3% |
Paisesbahos | 3,1% | Belhika | 3,7% |
Belhika | 2,8% | Portugal | 3,3% |
Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |
Caxtillan ce tequiyotl ipan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in ahuicyaniliztli ic cualli yeyantli ipan itentli Hueyatl Tlalnepantlah. Caxtiltecatl tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan Tepehuahcan Pirineo, noihqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa Barcelona ihuan Valencia. In SEAT ce tepozmalacatl otlachihualoc ipan Caxtillan ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli.
In cuilotl inīc ce tlapixcayotl in ompa Caxtillan, occequintin caxtiltecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa xocomecatl (inic yei hueyicauh ipan tlalticpactli), zapalotl, naranjaxocotl, cintli, acintli, xitomatl, limaxocotl, ichcatl, nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli ipan teconalli, tliltepoztli, amochitl, temetztli ihuan iztactepoztli.
ChanehmatiliztliXikpatla
Caxtillan quipia 46.200.737 chanehqueh ipampa 1 ce metztli xihuitl 2007. In tlalli icampa tlacatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Tlapcopa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Madrid altepetl. Caxtillan tlalli ce tlacatiyan quenin piya calpollacatl icampa macehualtica vascotecah, asturiatecah, catalantecah, galiciatecah, occe noihqui tlanemi ixachi tlacah occequintin tlacatiyan.
Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli Hueyatl Tlalnepantla, Ilhuicaatl Atlantico ihuan atzatitlan altepetl Madrid, quipia tepitzin tlacah ipan altepemaitl, quemeh Ixtlahuatl La Mancha ahnozo tepehuahcan, tepehuahcan Cantabrico nozo Pirineo tepetlampa.
Nican altepetl ocachi ochantililloh altepenanyotl Madrid ica 6 954 583 chanehqueh, altepenanyotl Barcelona ica 3 327 872 chanehqueh, altepenanyotl Valencia ica 1 664 663 chanehqueh, altepenanyotl Sevilla ica 1 332 669 chanehqueh, altepenanyotl Málaga ica 1 099 004 chanehqueh, altepenanyotl Bilbao ica 949 939 chanehqueh, Oviedo ica 857 495 chanehqueh, Alicante ica 725 395 chanehqueh, Zaragoza ica 688 643 chanehqueh, Vigo ica 659 632 chanehqueh; icampa miyac chanehqueh. Hueyialtepetl nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh, tlen 20% ihuicpa occequin caxtiltlacatiliztli.
TlacanemitiliztliXikpatla
Occequin caxtiltecah oneminih canahpa (Ixachitlan ihuan Europan), nahuatilo ipampa in tlein caxtiltecah chantiah ipan:
|
Nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh:
|
TlahtolliXikpatla
In ahcauhtlahtolli ipan Caxtillan ihuan occequintin tlahtohcayotl cemanahuac. Ocachi 450,000,000 chanehqueh tlahtoa inon tlahtolli in temopampa mandarintlahtolli ihuan anglotlahtolli. Nican tlacatiyan in achcauhtlahtōlli caxtillantlahtolli, noihqui Caxtillan pia occequin inic ome tlahtolli.
In ompa Caxtillan pia occequintin tlahtolli quemeh catalantlahtolli ipan Catalonia, Baleares (ahnozo mayorcatlahtolli) ihuan Cemaxcayotl Valencia (ahnozo valencianotlahtolli), ompa in galiciatlahtolli ipan Galicia ihuan cequintin tlalli ihuicpa León ihuan Zamora motenehua leonestlahtolli, in vascotlahtolli ipan in Vasco Tlacatiyan ihuan Navarra (cuaxochtia canahpa mictlampa ica Pirineo tepehuahcan) ihuan Teotlalli Aran occitantlahtolli in ompa Catalonia. Noihqui motlahtoa in asturiatlahtolli ipan Asturias (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz ihuan inetlacuitlahuiliz) in ompa León huan Zamora, in yuh aragontlahtolli mictlampa no Hueyialtepetl Huesca in ipan Aragón ihuan in extremaduratlahtolli ipan Extremadura.
NeltococayotlXikpatla
Huehuehcaxtiltecatl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa catolicismo romano, macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno Santo Oficio (Caxtillan Ahtlacayotl) in ompa Granada iudiocayotl huan mahomacayotl. Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyōtl, matel in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequintin cristianomeh itoca lutero tlalnetoqui, ortodoxo tlalnetoqui, ihuan inglaterratecatlalnetoqui.
Caxtillan ca ce tlacatiyan ixachi catolicocristianomeh Europancopa, in caxtiltecatl tlahtohcayotl ahmo inic ce neltococayotl. In xexeliuhca intlah teoneltococayotl tlacapachotiliztli ihuan iopacholiz in tetlamamaquiliztli inin tlacatlahtohcayotl omcauh ic, ihuan ayac catca ipan inin nahuatilli quin axcan. Ihtoquiztia in achcauhteotiliztli ipan caxtiltecatl tlahtohcayotl yezquia zan niman catolicoteonechicoliztli, ihuan Constitución de Cadiz ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequintin.
Caxtillan quipia ce hueyiteocalco ompa Santiago de Compostela ipan Galicia, ipampa nenemi nican ce peregrino ahci ipan Santiago ohtli desde Gallia, Inglaterra ihuan Lusitania.
ToltecayotlXikpatla
In caxtiltecayotl, quimahuiliztilia in ompa Caxtillan, in tenyoh tlamantli in tlahtolli ihuan in macehuallotl. Caxtillan ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa UNESCO; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehualtlahtolloliztli.
Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen Velázquez, El Greco, occequin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Caxtillān in iteuhcayo Don Bartolomé Estebán Murullo. Occepa xihuitl Pablo Picasso ihuan Salvador Dalí.
Nican Caxtillan, itlachiuh cuacuauhmihtotiztli caxtillantlahtoltica Tauromaquía, ce mihtotli itech tolontic atualtzacualoyan tlein imictih oquichcuacuahueh nicampa cē tlacatl tlamictiani motocayotia torero, in ompa aitualtzacualoyan ahnozo Plaza de toros, itlachiuh corridas de toros (motlalohualiztli cuacuahuemeh) ipan Las Ventas, Madrid, La Maestranza, Sevilla ahnozo encierros (tlatzacualli) ipan Plaza Monumental in ompa Pamplona.
Ipan Caxtillan, teopixqui nantzin Teresa de Ávila ihuan teopixqui Juan de la Cruz amoxtlacuiloqueh ihcuiloa ica Caxtillahtolli. Azozan Miguel de Cervantes amoxtlahcuiloh tlein ihcuiloa El Ingenioso Hidalgo Don Quixote de la Mancha quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Azozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo Benito Pérez Galdós ahnozo in xochicuicani Federico García Lorca ipan motocayotia Caxtillan Tlacatlahtocayotl xiuhpan 1940.
TlacualcayotlXikpatla
Tlacatiyan Caxtillan ica ixachi tlacualli in ompa tlatetzauhtli, neuctli, paella, pitzonacatl, cuacuauhnacatl, totolnacatl; caxtilllan chilli, pitzonacacuitlaxcolli, chiancaca, chichihualayotl, tlatezauhtli, xocoqui, in tlauhtli, caxtillan tlaxcalli, xocomecatl ica tlapaloctli, naranjaxocotl mazatexocotl, granadaxocotl, chiyacuilotl, limonxocotl occequintin. Mazqui in macehuallacualli inic ce catca, ipehualiz ihuic axcan caxtillan in tlacualli oquichiuh arabiatepehuahcauh. Neuhqui, miaquintin tlacualcayotl motequitiltilia axcan tequitl itech achcauhtica nextamaliztli ic cintli, in tlacuallli tlamatiliztli ipan tlecuitl, la molienda ipan molcaxitl ihuan metlatl. Arabia oacicoh azafrán, in ompa Teutontlalpan in texhuino.
Nican tlalpan itlacua noihqui los churros ahnozo 'las tapas, tzopelic neictlaxcalli in ompa confiterías ihuan chocolaterías.
TlatzotzonaliztliXikpatla
Caxtiltecatl tlatzotzonaliztli ce hueyi ihuan cenca variada Europancopa, nican tlalpan quipiya nochi tlatzotzonalli tlein opano itechcopahuicpa Asia, Africa Mictlampa ihuan Europan Tlahcopampa. In mecahuehuetl ce tlamantli tlatzotzonalo nican Caxtillan. In ehuatlapitzalli occe tlamantli tlatzotzonalo ipan Galicia, Asturia ihuan León, in catañuelas oquipiya ipan imihtotiliz in ompa Tlalyacatl Iberia.
Miaquintin cuicayotl cah inin tlacatiyan iuhquin rock, pop nozo tlamantli. Hueyi tlacuicaliztli cateh Mecano ihuan Mägo de Oz.
Hueyi cuicatianihXikpatla
HuehuetlatquicayotlXikpatla
- 1984 Parc Güell, Palau Güell y Casa Milà (Barcelona)
- 1984 Monasterio y Real Sitio de El Escorial (Madrid)
- 1984 Catedral de Burgos (Burgos)
- 1984 La Alhambra, El Generalife y Albaicín (Granada)
- 1984 Centro histórico de Córdoba (Córdoba)
- 1985 Monumentos de Oviedo y del Reino de Asturias (Asturias)
- 1985 Cueva de Altamira (Cantabria)
- 1985 Ciudad vieja de Segovia y su Acueducto (Segovia)
- 1985 Ciudad vieja de Santiago de Compostela (La Coruña)
- 1985 Ciudad vieja de Ávila e iglesias extra-muros (Ávila)
- 1986, 2001 Arquitectura mudéjar de Aragón
- 1986 Parque Nacional de Garajonay, (La Gomera)
- 1986 Ciudad vieja de Cáceres (Cáceres)
- 1986 Ciudad histórica de Toledo (Toledo)
- 1987 Catedral, Reales Alcázares y Archivo de Indias de Sevilla (Sevilla)
- 1988 Ciudad vieja de Salamanca (Salamanca)
- 1991 Monasterio de Poblet, (Tarragona)
- 1993 Conjunto arqueológico de Mérida (Badajoz)
- 1993 El Real Monasterio de Santa María de Guadalupe, (Cáceres)
- 1993 El Camino de Santiago de Compostela
- 1994 Parque Nacional de Doñana, (Huelva)
- 1996 Ciudad histórica fortificada de Cuenca (Cuenca)
- 1996 La Lonja de la seda de Valencia (Valencia)
- 1997 Palacio de la Música Catalana y Hospital de Sant Pau, en Barcelona (Barcelona)
- 1997 Las Médulas (León)
- 1997 Monasterios de San Millán de Yuso y de Suso (La Rioja)
- 1998 Arte rupestre del Arco Mediterráneo de la península Ibérica
- 1998 Universidad y recinto histórico de Alcalá de Henares, (Madrid)
- 1999 Ibiza (Islas Baleares), biodiversidad y cultura
- 1999 San Cristóbal de La Laguna, (Santa Cruz de Tenerife)
- 2000 Sitio Arqueológico de Atapuerca, (Burgos)
- 2000 Palmeral de Elche, (Alicante)
- 2000 Misterio de Elche, (Alicante)
- 2000 Iglesias románicas catalanas del Valle de Bohí, (Lérida)
- 2000 Muralla romana de Lugo (Lugo)
- 2000 Conjunto arqueológico de Tarragona (Tarragona)
- 2001 Paisaje cultural de Aranjuez, (Madrid)
- 2001 Construcciones, arte e historia de Aragón
- 2003 Ciudades de Baeza y Úbeda, (Jaén)
- 2006 Puente Vizcaya, Bilbao (Vizcaya)
AmoxtiliztliXikpatla
- Ediciones Trébol, Diccionario Enciclopédico Visual ipan caxtillahtolli, Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan Colombia, 1997.
- García Escamilla, Enrique, Historia de México (Mexihco itlahtollotl), tlahcuilohua Nahuatl ihuan caxtillāntlahtolcopa, otepoztlahcuiloc ipan Calpolli Tlahtoloyan, Plaza y Valdés Editores, 1991.
- LOCKHART, James. The Nahuas After the Conquest: A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries. Stanford University Press, 1994. (nahuatlahtolli - inglatlahtolli)
Occe necuanamictiliztliXikpatla
- Jefatura del Estado
- Presidencia del Gobierno de España
- Cámara Legislativa de España
- Constitución española
- Instituto Nacional de Estadística
- Anuario Estadístico de España
- Principales multinacionales de España: una fuerza cada vez mayor en la economía, por William Chislett, en el Real Instituto Elcano.
- Web oficial del turismo en España
- Atlas de España
- Estado de los Embalses de España
- Historia de la bandera de España
- The Economist clasificación de países por calidad de vida (2005) -10º (inglatlahtōlcopa)
- Estadísticas de España en el CIA World Factbook (inglatlahtōlcopa)
- Índice de libertad de prensa - 29º sobre 139 países (inglatlahtōlcopa)
- Consulados para España (inglatlahtōlcopa)
- ↑ Ahiuhcāyōtl tēnōnōtzaliztli: Etiqueta
<ref>
no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadassuperficie
- ↑ Ahiuhcāyōtl tēnōnōtzaliztli: Etiqueta
<ref>
no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadasINE población
- ↑ Dichas facerías no son estrictamente un acuerdo de cosoberanía, ya que afectan a territorio español, sino un acuerdo de aprovechamiento compartido de los recursos.
- ↑ Según el Eurobarómetro (2012).
- ↑ Nemachiyōtīlli:Cita noticia
- ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
- ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
- ↑ Ahiuhcāyōtl tēnōnōtzaliztli: Etiqueta
<ref>
no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadasb24214f2
- ↑ John Bierhorst yeh oquihcuilo "IXPAYOL, var ESPAYOL. Span., Español. Ixpayolme[h]..." ipan A Nahuatl-English Dictionary and Concordance to the Cantares Mexicanos whith an Analytic Transcription and Grammatical Notes.
- ↑ James Lockhart. The Nahuas after the conquest. 1992