Cuetlaxcoapan[1] nozo in Cuetlaxcoapan Altepetl (achcauhtoca caxtillantlahtolcopa: Heroica Puebla de Zaragoza), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan[tyml. 1] Puebla ipan in tlahco in Puebla Tlahtohcayotl huan itecucan cah. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1 576 259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1 539 819 chanehqueh ipan Mexihco.

Cuetlaxcoapan
Puebla de Zaragoza
Nde’mä
Altepetl
Ichimal Cuetlaxcoapan
Pueblacollage.jpg
Tlacatiyan
-Tlahtohcayotl
-Onohuayan
-Altepetlahtohcan
Flag of Mexico.svg Mexihco
Flag of Puebla.svg Puebla
Angelopolis
Puebla
Tlaixpayotl
- Campa
6.2 km2 km2
Ancayotl
Huehcapancayotl
(274 msnm)
Chanehqueh
- Campa
- Pozahuacayotl
- Campa
1,576,259 chan.

chan/km²
Tlahtolli caxtilahtlahtolli, nahuatlahtolli, mixtecatlahtolli, popolocatlahtolli, totonacatlahtolli huan otontlahtolli
IDN
- Campa

PIB
- PIB Per Capita
$ MDD
$ USD
Altepetzintiliztli 20 nahui metztli, 1970
Altepetequihuah Eduardo Rivera Pérez
UTC UTC-6
Tlacatocayotl Cuetlaxcoapanecatl
CP 72000
Nenecuilhuaztli
 - USPS
 - ISO 3166-2


Nenecuilhuaztli 211140001
Matlatzalantli http://www.pueblacapital.gob.mx/

TlaltocayotlXikpatla

 
Cuetlaxcoapan ichimal.

Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «Cuetlaxcoapan». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli cuetlaxtli, coatl ihuan -pan, in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic Heroica Puebla de Zaragoza.

In caxtillantocaitl ipampa Motolinia oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in Puebla de los Ángeles, in quihtoznequi «In Angelomeh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech Portugal oquipatlac itoca in Ciudad de los Ángeles, «Angelomeh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani Benito Juárez oquiteneuh Puebla de Zaragoza in imahuizo Ignacio Zaragoza[2]. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh Heroica[3], «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh.

Axcan moihtoa In Angelópolis, ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic Puebla de los Ángeles ialtepetzintiliz.

Occe tlahtolliXikpatla

HuehcapatlahtoliztliXikpatla

 
Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl

Caxtiltecah ohualahqueh Mexico, in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in Heroica Puebla de Zaragoza, omoteneuh Cuetlaxcoapan in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in xochiyaoyotl intzalan in itzohcah, in Tepeyacacah, in Huexotzincah, in Tetzmollohcah huan in Tlaxcaltecah[4].

In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in oidor Juan de Salmerón, in obispo Fray Julián Garcés huan Fray Toribio Paredes de Benavente (Motolinia) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli Puebla de los Ángeles. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa Puebla oc axcan.

In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in Julián Garcés, in inic ce Tlaxcallan obispo, oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome atoyatl. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome angelomeh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 kilómetros) in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «Ciudad de los Ángeles».

In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in angelomeh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah Carlos V (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli torres huan ome angelomeh quitzitzitzquiah.

Ipan in tocaitl Tlamahuichihuani huan Zaragoza ca ipampa in yaotequi Ignacio Zaragoza in aquin oquinpeuh in franciayaomeh ipan in 5 metztli mayo xihuitl 1862 ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe.

TlalticpacmatiliztliXikpatla


  Cuauhtlatzinco Tlaxcalah Xonacatepec  
Chololah   Ahmozoc
          
 
Ocoyohcan Valsequillo Santa Catarina
 
Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.

Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica San Pablo del Monte ompa Tlaxcalah tlahtohcayotl, in huitztlampa ica Valsequillo altepetl huan Valcequillo atezcatl, in tonatih iquizayampa ica Chololah, huan in tonatih icalaquitlampa ica Chachapan huan Xochitlah Flor del Bosque.

In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan, tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in Tepetlayolotl. Tlatectli in 40km iquizayampa in Popocatepetl huan in Iztaccihuatl. In Matlalcueyeh tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in Atoyac atoyatl, in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in Valsequillo Atezcatl. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in Alcecec huan in San Francisco atoyatl ca.

YeyantliXikpatla

Metzpohualli Ø t°
(°C)
Min. t°
(°C)
Max. t°
(°C)

(mm)
Metztli enero 19.9 –7.0 38.0 40
Metztli febrero 22.9 –5.6 39.5 36
Metztli marzo 25.6 –1.0 40.2 50
Metztli abril 28.9 5.0 42.5 48
Metztli mayo 13,6 8.0 43.0 55
Metztli junio 32.1 11.5 44.0 39
Metztli julio 32.0 11.0 45.0 41
Metztli agosto 32.8 16.5 43.0 34
Metztli septiembre 28.7 2.0 41.0 122
Metztli octubre 26.4 2.0 39.0 65
Metztli noviembre 22.7 –5.0 39.0 43
Metztli diciembre 20.2 –7.5 39.0 36

YoliztliXikpatla

Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa llanos, quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo.

No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in tlacuachin, tlahcomiztli huan epatl.

TeyacanaliztliXikpatla

 
Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.

Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.

Cuetlaxcoapan ixeliuhcaXikpatla

Ipanocayoh tetitlaniztliXikpatla

Cuetlaxcoapan altepetl quipia 3 tetitlaniztli.

NeteicniuhtiliztliXikpatla

Cuetlaxcoapan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.

Altepetl Tlacatiyan Xihuitl
Lodz   Polonia 1997
Talavera de la Reina   España 2001
Cancún   Mexihco 2002
Arequipa   Peru 2006
Wolfsburg   Alemania 2010
Cuauhmahtlah   Mexihco 2014

Tlanonotzaliztli huan huaznenquiXikpatla

Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla, in ompa Huexotzinco altepetlahtohcan. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.

TequitiliztliXikpatla

 
El Volkswagen Sedán, otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de Wolfsburg, Alemania.

Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan cintli, tlalcacahuatl, ahuacatl, chayohtli, chilli, nohpalli, xonacatl, limonxocotl, nohuan pitzopixcayotl, totolpixcayotl, ichcapixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuepixcayotl, tentzonpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli.

Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in ahuicyaniliztli ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In Angelópolis hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa.

Cuetlaxcoapan ce altepetl ipan Puebla tlahtohcayotl ica itequiyo itech tequitiliztli. Cuetlaxcoapan altepetl itequitiliz ca ipan tiyanquiztiloyan huan tiyanquiztli campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, cuahuitl, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli.

Nican ce hueyi altepetl, quipia miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca mochintin tlanamacoyan huan tiyanquiztli, ipan ohcalli quipia nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan man noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Liverpool, Sears, Cinépolis, Pemex, Italian Coffe, occequin. Noihqui quipia huayi tomincalco man tel BBVA, Banamex, Banco Azteca, Banorte, IXE, Santander.

ChanehmatiliztliXikpatla

Ce altepetl quipia 1,542,232 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020),[5] ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh.

Xihuitl Chanehqueh
2000 1 271 673
2010 1,434,062
2020 1,542,232

TlahtolliXikpatla

In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlalli. Caxtilahtlahtolli tel, motlahtoa iuh de facto achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtilahtlahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya Tepehuahtlahtolli oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpia ixachi Caxtilahtlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.

Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah Nahuatlahtolli, Mayatlahtolli, Mixtecatlahtolli, Tzapotecatlahtolli, Otontlahtolli, Mazahuahtlahtolli, Michhuahcatlahtolli huan occequin. Occequintin Europa tlahtolli Inglestlahtolli, Yidishtlahtolli, Alemantlahtolli, Franciatlahtolli, Catalantlahtolli, Vascotlahtolli huan Rumanitlahtolli.

NeltococayotlXikpatla

 
Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.

Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel teotl tlachihuani cemanahuatl motenehua Ometeotl nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh.

Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa catolicismo romano, macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno Santo Oficio (Caxtillan Ahtlacayotl). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca lutero tlalnetoqui, ortodoxo tlalnetoqui, huan anglicano tlalnetoqui. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli.

TlamachtiliztliXikpatla

 
Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.

Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Benemérita Universidad Autónoma de Puebla, Universidad Tecnológica de Puebla, Instituto Tecnológico de Puebla, Universidad Culinaria de Puebla, ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin.

In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in Escuela Secundaria, noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.

TequinemiliztliXikpatla

MitohtiztliXikpatla

Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua Atlixcayotl, nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl.

TlacualiztliXikpatla

Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli, ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh tamalli, tlaxcalli, tlaxcalpacholli, tlemolli, tzopitl, chilquilitl, tlaxcalchilatl, cemita, chalupa, chiles en nogada, nohpalmitl, occequin.

TequichihualiztliXikpatla

 
Palafox Amoxcalco.
 
Alfeñique tlacualcalli.

Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.

MacehualiztliXikpatla

Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.

TlatzohtzonaliztliXikpatla

Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in musica sacra, teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin cuicayotl cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui banda, cumbia, balada nozo tlatlamantic tlatzotzonaliz.

MomotlaliztliXikpatla

In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.

Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.

Calpolli Momotlaliztli Mahuiltiliztli Momotlayohcan
Club Puebla Neicxitapayolhuiliztli Liga de Ascenso de México Estadio Cuauhtémoc
Lobos de la BUAP Neicxitapayolhuiliztli Liga de Ascenso de México Estadio Universitario
Pericos de Puebla Béisbol Liga Mexicana de Béisbol
Ángeles de Puebla Baloncesto Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México

No xiquittaXikpatla

AmoxtiliztliXikpatla

García Escamilla, Enrique, Historia de México (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān caxtillāntlahtolcopa , otepoztlahcuiloc ipan Mēxihco Tēcuācān, Plaza y Valdés Editores, 1991.
CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. Annals of his time. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtolli - Nahuatlahtolli)
Gobierno del Estado de Puebla. Puebla . Mexico. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de http://www.puebla.gob.mx (Caxtilahtlahtolli)
Historia de Puebla. Datos Generales del Estado . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de http://www.puebla.gob.mx fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtilahtlahtolli)
Secretaría de Gobernación. Enciclopedia de los municipios de México . Mexico. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de https://web.archive.org/web/20141118015852/http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia (Caxtilahtlahtolli)
SIMÉON, Rémi. Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtilahtlahtolli - Nāhuatlahtōlli)

ToquiliztequitlXikpatla

  1. Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan ipan Annals of his Time
  2. Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. https://web.archive.org/web/20070405081753/http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/
  3. H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. https://web.archive.org/web/20120317181448/http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia
  4. SEGOB: 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA
  5. Pueblos de América, Puebla tlahtohcayotl, Puebla altepetlahtohcan; 2 metztli diciembre itech 2022 xiuitl. (caxtillantlahtolcopa)

TlahtolcaquiliztiloniXikpatla

  1. Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi municipio.

Occe necuazaloliztliXikpatla


Huiquimedia Commons quipia occequin tlahcuilolli
Cuetlaxcoapan itechcopa.


Angelopolis
Altepetlahtohcan
Ahmozoc | Calpan | Chololah | Puebla | Huexotzinco | Xoxtlah

Altepetl
AcaxitlAhmozocAtoyatempanCalpanChololahCoronangoCuauhtlahtzincoCuauhtlinchanCuetlaxcoapanHuexotzincoMixtlahNohpallohcanOcoyohcanSan Miguel CanoaSan Nicolás de los RanchosSan Salvador el VerdeTepeacacTepolcoTochtepecTecalliTepeyahualcoTepetlachcoTeotlaltzincoTexmellohcanTlanicontlahTlalnepantlahTlaltenancoXalixtzintlahXonacatepecXoxtlah