Nemachiyōtīlli:Tlacatiyan ixeliuhca Chihuahua nozo Tlahtohcayotl Chihuahua (Caxtillantlahtolli: Estado de Chihuahua). In tlahtohcayotl ipan Mexico ca. Altepetl Chihuahua itecuacan in Tlahtohcayotl Chihuahua. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica Yancuic Mexico huan Texas, ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, canahpa huitztlampa no Sinaloa huan Durango, canahpa iquizayampa no Cuahuillan huan canahpa icalaquitlampa no Sonora.

Tlaltocayotl Xikpatla

Inin tlalli omoteneuh itlaltocatzin ipal nahuatlahtolcopa: «Chichihuahua». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli chichi huan -huahua, in ipal in tlalpan oncatcah huahualoa chichimeh, nahuatlahtoltica.

Huehcapatlahtoliztli Xikpatla

America ahci ce hueyi tecuanixachichitlan ipan Tlahtocayotl in Cepanca, tlen ma pano ipampa tlalli Utah, Colorado, Arizona, Yancuic Mexico huan Texas; in iuh Chihuahua, Sonora huan Durango.

In temachtitzacualpan Paquimeh 350 quillometromeh canapa icalaquian ayamictlan altepetl Chihuahuac ca, auh tlahco ce quillometro ihuicpa altepetl Yancuic Paquimeh. In huehuealtepepan ocachi ihuani ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlaltin inic Ixachicuauhtlan.

Nahuatlahtolli acicamatiayah ihuan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Tlacameh pimah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh ma otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, occequintin calpoltin mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica occe calpoltin quemeh aztecah, xonotah, chihuahuaqueh y navahotecah.

In tlayohuilli ocachi huey ica huehuetlacameh in toltecayotl; azoquitica, texitlatzoyo auh occequintin tlamantin nic amiliztli; yeceh motlamahuitzoac xi cueponi ce huehuetoltecayotl ipan hueytlahtocayotl canin monemiqui anehuatzi tlamantli. Ihcuac huehuetlacatl tlanequi yehuatl tlalia ipan altepemameh, auh nicpaqui xi mozcaltia ce macehualtlahtolli, pehua xi tlachihua tlachihualtlacayotl ihuan tlamantin tlacatlahtoaqueh.

Tlalticpacmatiliztli Xikpatla

Cuaxochtia canahpa mictlampa ica Tlahtocayotl in Cepanca America, ompa Texas huan Yancuic Mexico, canahpa huitztlampa ica Durango, canahpa icalaquitlampa ica Sonora huan Sinaloa huan canahpa iquizayampa ica Coahuillan.

Yoliztli Xikpatla

Chihuahua iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa Sierra Madre Occidental, quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca Desierto de Chihuahua.

No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, tlacuachin, tlahcomiztli huan epatl.

Teyacanaliztli Xikpatla

Chihuahua quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Chihuahua altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani.

Tetlanahuatiani Cahuitl
María Eugenia Campos Galván 2017-2023

Tequitiliztli Xikpatla

 
Tlalpixcayotl ipan Cuauhtemoc.

Chihuahua ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca cintli, zacacintli, xalxocotl, ahuacatl, yoloxocotl, lalaxtli, xitomatl, miltomatl, tlalcamohtli, xonacatl, xocomecatl, ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.

Chihuahua tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl.

Tlanonotzaliztli huan huaznenqui Xikpatla

Chihuahua quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 68,000 del Aeropuerto Internacional de Chihuahua huan Aeropuerto Internacional de Altepetl Juárez.

Chanehmatiliztli Xikpatla

Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.

Xihuitl Chanehqueh
2010 3,388,168
2020 3 540 684
Tlapohualli Altepetl Chanehqueh (2020) Tecuhyotl
1. Houston 564 559 Harris
2. San Antonio 111 385 Bexar
3. Dallas 104 026 Sandoval
4. Forth 87 505 Santa Fe
5. Forth Worth 48 422 Chaves
6. El Paso 46 624 San Juan
7. Austin 40 508 Lea
8. McAllen 38 567 Curry
9. Carlsbad 32 238 Eddy
10. Brawnville 30 898 Otero

Temachtiliztli Xikpatla

 
Hospital Universitario.

Chihuahua altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Universidad Autónoma de Chihuahua, Universidad Politécnica de Chihuahua. Universidad Libre, Instituto Tecnológico de Chihuahua, Universidad Tecnológica de Chihuahua huan, Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chihuahua, Universidad La Salle Chihuahua, ce pani tlamachtiloyan itech Chihuahua altepeticpac.

In ompa Altepetl Juárez quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Universidad Autónoma de Ciudad Juárez, Universidad Autónoma de Chihuahua Campus Ciudad Juárez, Universidad Politécnica de Ciudad Juárez. Colegio de la Frontera Norte, Universidad Pedagógica Nacional de Ciudad Juárez, Universidad Regional del Norte, Universidad Tecnológica de Ciudad Juárez huan, Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Ciudad Juárez, ce pani tlamachtiloyan itech Altepetl Juárez altepeticpac.

Momotlaliztli Xikpatla

In momotlaliztli ipan Chihuahua ca ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhtapayolhuiliztli, omalacapainaliztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Chihuahua altepetl, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.

Chihuahua quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan Estadio Monumental Chihuahua, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.

No xiquitta Xikpatla

Toquiliztequitl Xikpatla


Occe necuazaloliztli Xikpatla